मुलुकमा लोकतन्त्र आएपछि दाङमा नेपाली कांग्रेस र नेकपा माओवादी केन्द्रको प्रभाव बराबरजस्तै थियो भने नेकपा एमाले केही कमजोर ।

माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि विक्रम संवत् २०६४ सालको पहिलो संविधानसभा निर्वाचनमा दाङका ५ वटै निर्वाचन क्षेत्रमा माओवादीले ‘क्लीन स्वीप’ गर्‍यो । 

त्यसको ६ वर्षपछि फेरि विक्रम संवत् २०७० सालमा भएको दोस्रो संविधानसभा निर्वाचनमा कांग्रेसले ५ वटै क्षेत्र ‘क्लीन स्वीप’ गर्‍यो । २ वटा महत्त्वपूर्ण निर्वाचनमा २ दल आलोपालो जस्तै निर्वाचन जित्दा नेकपा एमालेले जिल्लामा एउटा क्षेत्रमा पनि आफ्नो उपस्थिति देखाउन नसकेर ‘निल’ भयो ।

२०७४ असारमा भएको स्थानीय तह निर्वाचनमा एमालेले जिल्लामा आफ्नो अवस्थामा धेरै सुधार गर्‍यो । स्थानीय तह निर्वाचनमा दाङका १० स्थानीय तहमध्ये २ उपमहानगरपालिकासहित ६ वटा स्थानीय तहमा एमालेले जीत निकाल्यो । कांग्रेसले ३ र माओवादीले १ पालिकामा चित बुझाए ।
 
फेरि २०७४ सालको निर्वाचनमा एमाले र माओवादी केन्द्र पार्टी एकता गर्ने गरी चुनावी तालमेल गरेर निर्वाचनमा गए । प्रतिनिधि सभाका ५ वटा क्षेत्रबाट घटेर ३ निर्वाचन क्षेत्र बनेको दाङमा गठबन्धनको तर्फबाट तत्कालीन एमालेका हिराचन्द्र केसी, माओवादीबाट कृष्णबहादुर महरा र मेटमणि चौधरी निर्वाचित भए । केसी र मेटमणि एमालेबाट निर्वाचित भएर एमाले विभाजनपछि अहिले नेकपा एकीकृत समाजवादीमा लागेका छन् । 

क्षेत्र नम्बर १ बाट चौधरी, क्षेत्र नम्बर २ बाट महरा र क्षेत्र नम्बर ३ बाट केसी निर्वाचित भए । प्रदेश सभाका ६ वटा क्षेत्रमध्ये १ क्षेत्रमा कांग्रेसका डिल्लीबहादुर चौधरीबाहेक अन्य सबै तत्कालीन नेकपाले जीत निकाल्यो ।

२०५६ सालको निर्वाचनमा ४ वटा क्षेत्रमध्ये सबैमा कांग्रेस विजयी भएको थियो भने २०५१ सालको मध्यावधि निर्वाचन एमालेबाट हालका एमाले महासचिव शंकर पोखरेलले मात्र जीत निकालेका थिए । यी नतिजाले दाङमा कांग्रेस सबैभन्दा बलियो देखिँदै आएको थियो । त्यसको कारण थियो कांग्रेसका तत्कालीन प्रभावशाली नेता स्व. खुमबहादुर खड्का । 

गत निर्वाचनमा लुम्बिनी प्रदेशका पूर्व मुख्यमन्त्री तथा एमाले महासचिव पोखरेलले प्रतिनिधिसभा निर्वाचन लड्ने आकांक्षा देखाए पनि उनी प्रदेशमा खुम्चिएर मुख्यमन्त्री बने । प्रतिनिधि सभाका २ सांसद नै नेकपा एकीकृत समाजवादीतिर लागेपछि एमालेले फेरि दाङमा झड्का व्यहोर्‍यो ।

देशका सबै प्रदेशका अस्थायी मुकाम नै स्थायी राजधानी भए पनि लुम्बिनी प्रदेशको राजधानी बुटवलबाट दाङ सरेपछि देशैभर चर्चा भयो । प्रदेशको राजधानी आफू अनुकूल हुने गरी भालुवाङमा सारेपछि पोखरेललाई एमाले महासचिव बन्न पनि सहज बनेको बताइन्छ ।

प्रमुख ३ पार्टीकै प्रभावशाली नेताहरू रहेको दाङमा स्थानीय तहको निर्वाचन नजिकिँदै गर्दा राजनीतिक दिनगन्ती शुरू भएको छ । पार्टी विभाजनको क्षति व्यहोरेको एमाले, सत्तारूढ कांग्रेस र माओवादी नेताहरू पनि अहिले दाङमा चुनावी जोडघटाउमा लागेका छन् । त्यसमा पनि २ उपमहानगरपालिका तुलसीपुर र घोराहीको चुनावी चर्चा बढी छ । 

संगठन बलियो भएर पनि गत निर्वाचनमा २ वटै उपमहानगरपालिकामा पराजय व्यहोरेको कांग्रेसले यसपटक नतिजा उल्ट्याउने योजना बनाउँदैछ । तुलसीपुर उपमहानगरपालिकामा कांग्रेसका २ जना पुराना नेताहरूका नाम मेयर बन्ने चर्चामा बढी छन् ।

निवर्तमान जिल्ला सभापति कृतिबहादुर खड्का र पूर्व सभापति घनश्याम रेग्मीमध्ये १ जनालाई अगाडि सार्ने कांग्रेस कार्यकर्ताहरूले आकलन गरेका छन् । खड्का र रेग्मी दुवै संस्थापन पक्षका नेता हुन् ।

महाधिवेशन प्रतिनिधि विमल रिजाल र नगर सभापति सुरेश हमालले पनि मेयरमा आकांक्षा देखाएका छन् । आफूले पार्टीमा पुर्‍याएको योगदानको मूल्यांकन गर्नुपर्ने कृतिले बताए ।

‘म २०२९ सालमै प्रजातन्त्रको पक्षमा लड्दा २ वर्ष जेल बसेको हुँ । यसपटक पार्टीले टिकट दिए तुलसीपुरमा कांग्रेसको ‘गढ’सहित नमूना नगर बनाउनेछु,’ कृतिले लोकान्तरसँग भने, ‘पाटीमा टिकट दिने भनेर धेरै वर्ष अगाडि सरकारी जागिर त्यागेर राजनीतिमा होमिए । अहिलेसम्म जनप्रतिनिधि बन्न पाएको छैन । यसपटक बन्ने इच्छा छ ।’

अर्का आकांक्षी रेग्मीले आपसी मेलमिलाप गरेर चुनाव लडे दाङका कुनै पनि क्षेत्रमा चुनाव जित्न कांग्रेसलाई समस्या नभएको बताए । ‘दाङमा कांग्रेस पराजित हुन्छ भने आफ्नै कारणले हुन्छ,’ रेग्मीले भने, ‘कांग्रेसले मलाई अगाडि सार्छ भन्ने विश्वास छ । मलाई टिकट दिए तुलसीपुरमा चुनाव जिताउँछु ।’

गत निर्वाचनमा एमालेबाट मेयर जितेका घनश्याम पाण्डेसँग पराजित भएका गेहेन्द्र गिरीले यसपटक मेयर उठ्ने इच्छा देखाएका छैनन् । एमालेबाट निर्वाचित पाण्डे २२ हजार ८५७ मतका साथ विजयी भएका थिए भने गिरीले १८ हजार ९०३ मत ल्याएका थिए ।

एमालेका बहालवाला मेयर पाण्डेले दोहोरिने इच्छा देखाएका छैनन् । उनी केही आलोचित पनि बनेका नगरवासीहरू बताउँछन् । उपप्रमुख माया शर्माले पार्टीले अगाडि सारे नेतृत्व लिने तयारीमा रहेको बताइन् । तुलसीपुरमा एमाले निवर्तमान जिल्ला अध्यक्ष टीकाराम खड्कालाई अगाडि सार्ने तयारीमा रहेको बताइएको छ । त्यसको ‘सिग्नल’ महासचिव पोखरेलले दिएका जनाइएको छ ।

खड्कालाई महासचिव पोखरेलले मेयर बन्ने गरी तयारीमा लाग्न भनेको बताइन्छ । तत्कालीन एमाले नेता माधवकुमार नेपालको पक्षमा रहेका खड्का एमाले विभाजनको बेला अन्तिम समयमा एमालेमै बसेका थिए ।
 
खड्काले लोकान्तरसँग भने, ‘महासचिव कमरेड र घनश्याम कमरेडले तुलसीपुर हाँक्ने गरी लाग्नुस् भन्नुभएको छ । मलाई बीचमा राखेर मेयर घनश्याम पाण्डेले म अब संघतिर जान्छु, तुलसीपुरमा टीका कमरेडलाई अगाडि सार्नुपर्छ भन्नुभएको थियो । त्योभन्दा महासचिव मुसुक्क हाँस्नुभयो ।’

खड्का एकीकृत समाजवादीमा गए पार्टीमा ठूलो क्षति हुने देखेर पोखरेलले उनलाई टिकट दिने वाचा गरिसकेको जिल्लाका नेताहरू नै बताउँछन् ।

सत्तारूढ दल नेकपा माओवादी केन्द्र दाङमा चुनावी गठबन्धन गरेर जाने पक्षमा देखिएको छ । कांग्रेस र एमालेभन्दा धेरै कमजोर देखिएको माओवादीले २ उपमहानगरमध्ये १/१ वटा कांग्रेस र माओवादीले तथा लमही नेकपा एकीकृत समाजवादीलाई दिएर भए पनि गठबन्धन बनाउनुपर्ने माग गरेको छ । तुलसीपुरमा यसअघि मेयरमा पराजित माओवादी नेता शेषुराम भण्डारी आकांक्षी छन् । 

देशकै ठूलो उपमहानगरपालिका घोराहीमा हालका बहालवाला मेयर नरूलाल चौधरीलाई एमालेले अगाडि सार्ने देखिएको छ । चौधरीलाई अगाडि सार्न महासचिव पोखरेल नै लागेका छन् । चौधरी अगाडि सरे गठबन्धन भए पनि आफूहरूले जीत हासिल गर्न सकिने एमालेको ठहर छ । चौधरी पार्टीको आधिकारिक निर्णयको प्रतीक्षामा छन् । उनले केही राम्रा कामहरू पनि गरेका पनि छन् ।

गत निर्वाचनमा चौधरी २२ हजार ३० मतका साथ विजयी भएका थिए । १९ वडा रहेको घोराहीमा १० वडा एमाले, ६ वडा कांग्रेस र ३ वडा माओवादी केन्द्रले जितेको थियो । चौधरीले दोहोरिने इच्छा देखाएपछि अन्य नेताहरू अगाडि सर्न खोजेका छैनन् । उपमेयर सीता न्यौपानेले पार्टीले अगाडि सारे मेयर भएर नगरलाई सजिलै हाँक्न सक्ने बताउँछिन् । 

एमालेका जिल्ला नेताहरू शिवकुमार आचार्य, राममणि पाण्डे र भरत आचार्यले पनि मेयरमा आकांक्षा व्यक्त गरेका छन् । २ प्रतिनिधिसभा सांसद नेकपा एसतिर गए पनि कार्यकर्तामा पार्टी विभाजनको खासै असर नपरेको एमाले जिल्ला नेताहरू बताउँछन् । 

कांग्रेसले यसअघि मेयरमा लडेका भूपबहादुर डाँगीलाई अगाडि सार्ने सम्भावना देखिएको छ । त्यो कुरा डाँगीले पनि स्वीकारेका छन् । ‘मेरो नेतृत्वमा सत्तारुढ गठबन्धन गरेर अगाडि बढे घोराही सजिलै जित्न सकिन्छ । त्यो विषयमा छलफल जारी छ,’ डाँगीले लोकान्तरसँग भने ।

संस्थापन समूहका नेता डाँगी कांग्रेस महाधिवेशन प्रतिनिधि हुन् । गत निर्वाचनमा डाँगीले १७ हजार ४८४ मत ल्याएका थिए । डाँगीसँगै कांग्रेसका किशोरचन्द्र गौतम र प्रकाश श्रेष्ठको पनि चर्चा छ ।

माओवादीबाटै जीवन गौतमले मेयरमा लविङ अगाडि बढाएका छन् । गौतम माओवादीका प्रभावशाली नेता नारायणकाजी श्रेष्ठका विश्वासपात्र हुन् । गौतम यसअघि पनि मेयरका उम्मेदवार थिए । यसअघि १२ हजार ८२ मत ल्याएका थिए, जुन सन्तोषजनक मत हो ।

गौतमसँगै माओवादीबाट हेमराज शर्माको पनि चर्चा छ । सत्तारुढ गठबन्धनका दलहरू दाङमा एमालेबाट स्थानीय सरकार खोस्ने मनोबलका साथ लागेका छन् भने विगतको विरासत जोगाउनेमा एमालेको ध्यान छ । 

दाङकै लमही नगरपालिकामा कांग्रेसबाट मेयरको रूपमा कर्णबहादुर बुढाथोकी, मोहन गिरी, बासुदेव जंगली, शिवप्रसाद चौधरीको चर्चा छ । यद्यपि सत्तारुढ गठबन्धन भए घोराही र तुलसीपुर माओवादी र कांग्रेसमध्ये एउटालाई र लमही नेकपा एकीकृत समाजवादीलाई दिन सकिने गरी गठबन्धनले आन्तरिक छलफल अगाडि बढेको बताइएको छ ।