• मन्दिरा मधुश्री

आज १२ वर्षपछि अडिटको सिलसिलामा पुनः यो ठाउँ आइपुगें । शहरदेखि टाढा, सुविधारहित यो गाउँ । पैदल हिँड्नुपर्ने ।

खुला धुले बाटो । चर्को घाम । गर्मी र थकाइले मलाई लखतरान पारेको थियो । अफिसको क्वाटरमा पुगेर झोला थन्काएँ अनि एकक्षण पल्टिएँ ।

चैतको गर्मी चौपट्ट चर्केको थियो । पंखाले झन् तातो हावा ओकल्थ्यो । म झन् उकुसमुकस भएँ । बरु बाहिरको हावा नै अझ ताजा हुन्छ भनेर म बरण्डामा निस्किएँ ।

अफिस र क्वाटर परिसर वरिपरि आँप र लिचीका बोटहरू बढेर ठूला भइसकेछन् । ढकमक्क फूलेको आँपको वास्ना मगमग आइरहेको थियो । म पहिले र अहिलेको परिवर्तन तुलना गर्न थालें ।

पहिले यो कम्पाउन्ड थिएन । खुला चौर थियो । करेसाबारी र बगैंचा थिएन । कुनै बोटविरुवा लगाएको थिएन । कम्पाउन्डको एकापट्टि अफिस, अर्काेपट्टि क्वाटर र पल्लो छेउमा चौकीदारको एउटा झोपडी थियो । त्यससँग टाँसिएको एउटा गाईगोठ र गोठमा ठूला–ठूला २ वटा दुधालु गाईहरू थिए । ती गाईको दूध छेउछाउका पसल र क्वाटरमा बेच्थ्यो चौकीदार बूढो ।

म यही बरण्डामा बसेर गर्मीले पसिना पुछ्दै चौरमा घाँस काटिरहेकी माधुरीलाई एकटक लगाएर हेरिरहन्थें । मलाई रमाइलो लाग्थ्यो, गर्मीमा असिनपसिन भएर घाँस कटिरहेकी तरुनी माधुरीलाई हेर्न । एक त श्याम वर्णकी, अर्काे यौवना, त्यसमा पनि घामले तात्तिएर रातोपिरो हुँदा हेर्न लायक हुन्थ्यो उसको अनुहार ।

अहिले त चौर पनि बगैंचा पो भएछ । चौकीदारको घर जीर्ण भएर अझै उभिरहेकै रहेछ । गोठचाहिँ भत्किएछ । भत्किएको गोठ र कम्पाउन्ड वरिपरि लामो–लामो घाँस सुकिरहेको देख्दा अहिले कुनै गाईवस्तु नपालेको प्रस्ट झल्किन्थ्यो ।

मैले बगैंचा वरिपरि र चौकीदारको घरतिर लम्की लम्की हेरें तर कतै पनि माधुरीलाई नदेख्दा ढुक्क भएँ, माधुरीको बिहे भइसकेछ ।

आँपको रूखमुनि कलमा १०–११ वर्ष जतिकी एउटी केटी नाङ्गै नुहाइरहेकी थिई । उसलाई कसैको उपस्थिति वा कसैले देख्लान् भन्ने मतलब थिएन, न त कोही आइपुग्लान् कि भन्ने डर नै । लाग्थ्यो, उसमा अबोध बालापन नै गएकै छैन । त्यसैले त ऊ निःसंकोच र निर्भिक रूपमा आफ्नो अंग–प्रत्यंगहरूलाई माडी–माडी नुहाइको आनन्द लिइरहेकी थिई ।

म माथिल्लो तलामा भए पनि मेरो र उसको दूरी खासै टाढा थिएन । त्यसैले उसको शरीर मात्र नभएर उसका अंग–प्रत्यंग साथै उसका बालसुलभ क्रियाकलापलाई राम्रै गरी नियाल्न सक्थें म ।

जीवनको एउटा कोसेढुंगा उमेरमा थिई ऊ । चुलबुले बालापन छोडेर चञ्चले किशोर वयको दूरी नाप्न खोजेजस्तो शरीरका केही अंगमा हलुका परिवर्तन हुन थालेका थिए । उसका संवेदनशील अंगहरू देख्दा मेरा खुकुलिइसकेका इन्द्रियहरू पुनः उत्साही हुन थाले । मलाई अर्कै खालको अन्तरशक्तिले घच्घच्याउन थाल्यो । मेरा आँखाहरू उसको सर्वाङ्ग सेतो शरीरमा घुम्न र खेल्न थाले । अनि उसका वक्षस्थलमा गएर केन्द्रित  भए ।

भर्खर उठ्न थालेका वक्षहरूलाई छोप्नुपर्छ भन्ने ज्ञान सायद उसलाई थिएन वा भनौं शरीर सँगसँगै उसको वुद्धिमा कुनै परिर्वतन आइसकेको थिएन । त्यसैले ऊ निर्भिक र निस्फिक्री भएर नुहाइको आनन्द लिइरहेकी थिई भने म उसलाई हेरेर रोमाञ्चित भइरहेको थिएँ ।

ऊ कल खिचेर लोहोटामा पानी थाप्थी अनि टाउकोमा खन्याउँथी । टाउकोमा खन्याएको पानी उसको छोटो–छोटो कपालमा बेह्रिएर छातीमा हाम फ्याल्थ्यो र उसका साना–साना चिचिला वक्षमा लपेटिएर चिप्लेटी खेल्दै नाइटोतिरबाट २ खुट्टाको कापमा पुग्थ्यो अनि तुरुरु भएर भुईंमा पछारिन्थ्यो । उसले टाउकोमा खन्याएको पानी भुईंमा नपुगुञ्जेलसम्म म पानीसँगै कुदिरहेको थिएँ ।

उसको बालसुलभ क्रियाकलापलाई म आफ्नै पाराले सन्तुष्टि मानेर हेरिरहेको थिएँ । मैले हेर्दा त्यो अबोध केटी पूर्ण युवती हुँदै आई । उसको भकुल्ले गालामा लाली चढ्दै स्याउ जस्ता हुँदै गए । उसका भर्खर उठ्न थालेका चिचिला वक्षहरू पनि बढ्दै–बढ्दै गए ।

काउकुती लगाउँदा अघिसम्म खितखिताएर हाँस्ने अबोध केटी अहिले यसो छुँदा पनि रोमाञ्चित भएर सर्माउन थाली । अनि आफ्नो सर्वाङ्ग यौवनलाई लाजको खोल हाल्न थाली । म उसलाई सुम्सुम्याउन थालें । ऊ मलाई आलिङ्गन गर्दै मसँग टाँसिन थाली ।

‘ए ... सानी ... !’ परबाट चिच्याएको कुनै पाको पुरुष स्वरले म झसङ्ग भएँ । कल्पनाको उडानबाट यथार्थको धरातलमा अवतरण भएँ म ।

‘आएँ ...’को प्रत्युत्तरसँगै लोहोटा फ्यात्त भुईंमा फ्याली अनि नजिकै राखिएको जामा सट्ट लगाई । उसलाई आफ्नो संवेदनशील अंग ढाक्न न त कट्टु चाहियो, न त समिज नै । एकसरो पातलो जामामा उसले आफ्नो सिँगै यौवनलाई ढाकी । उसको चिल्लो जिउभरि ढिक्का–ढिक्का भएर टाँसिएको पानीमा उसको जामा लपक्क भयो । छातीका स–साना चिचिला जामा भित्रबाटै उचालिएको प्रस्टै देखिन्थ्यो । मेरा आँखाहरू पनि त्यही जामाजस्तै गरी त्यही उचालिएको भागमा नै टाँसिएका थिए । उसले लोहोटामा पानी थापी र कपालबाट पानी चुहाउँदै ऊ त्यही चौकीदारको घरतिर लागी ।

मैले थाहा पाएँ, केटीको नाम सानी रहेछ । सानी चौकीदार बुढोको घरतिर जाँदा म आश्चर्यमा परें । किनभने मलाई थाहा थियो, उसकी श्रीमती थिइन् । उसकी एउटी छोरी माधुरीबाहेक अरू सन्तान पनि थिएनन् । तर यो सानी ? को हो त ? कतै बूढाले अर्की श्रीमती बिहे त गरेन ? कतै सानी त्यसैकी छोरी त हैन ? कि ऊ माधुरीकी छोरी हो त ? मेरो मनमा विभिन्न खालका कौतुहलपूर्ण प्रश्नहरू एकसाथ ओइरिन थाले ।

मेरो मन मस्तिष्कभरि सानी नै सानी थिई । विभिन्न रूप र आकृतिमा । अबोध बालिकाबाट मस्त तरुनी भएर मलाई बिथोलेकी थिई केही क्षणअघि । उसले थाहा नपाए पनि ऊद्वारा बिथोलिएको म निकैबेरसम्म पनि आफ्नो नियन्त्रणमा आउन सकेको थिइनँ । शरीर रातै र तातै थियो । कुनै अंगमा अप्ठ्यारो महसूस हुँदै नै थियो । मन किन–किन अनियन्त्रित भएर डोरिएर गयो सानीसँगै ।

उसले तानेको मन, मस्तिष्क र शरीर अलिक नियन्त्रणमा आएपछि म अनेकौं जिज्ञासा र कौतुहल बोकेर तल ओर्लें अनि चौकीदारको घरतिर लक्षित भएँ ।

चौकीदार बूढो बाहिर बरन्डामा राखिएको खाटमा बसेर एउटा चित्रो हम्कँदै वातावरणमा भएको गर्मी हटाउने असफल प्रयास गरिरहेको थियो । ऊ अब त झन् जीर्ण भएछ । घर र ऊ लगभग उस्तै–उस्तै । दाँत पनि सबै फुक्लिसकेछन् । आँखा पनि भित्र धसिसकेका । हत्तपत्त मान्छे नै चिन्न छाडेछ । अझ भनौं, कसैको उपस्थिति पनि उसले झट्ट चाल पाउन छोडेछ ।

मैले उसको सामुन्ने पुगेर बोलाएँ – ‘चौकीदार दाइ ।’

‘को हो ?’ उसले भित्र पसिसकेको आँखाले ठम्याउने कोसिस गर्‍यो । तर सकेन ।

‘म क्या त ! मुकुन्द सर !’ म १०–१२ वर्ष पहिले यही  अफिसमा सरुवा भएर आ’को थिएँ नि ! क्वाटरमा बस्थें । तिम्रैमा खाना खान्थें । बिर्स्यौ ?’ मैले आफ्नो परिचय दिएर सम्झाउने प्रयास गरें ।

‘ए ... मुकुन्द सर पो हुनुहुँदोरहेछ ... ! घटना र समय बताएपछि उसलाई सम्झन मद्दत पुग्यो । नमस्कार सा’प ... ! के गर्नु, बूढो भइयो ! आँखाले पनि त्यत्ति ठम्याउँदैन, बल्ल पो चिनें । उसको आँखामा पूर्वस्मृति चम्कियो ।

‘अनि सञ्चै छौ ?’ मैले सोधें ।

‘खै हजुर ! बूढाबूढीको शरीर के सञ्चो हुनु र ! अब त यो जिन्दगीको भारी बिसाउन पाए पनि हुने । तर के गर्नु, योसँगै अर्को झन् गह्रौं बोझ छ, कतै पनि बिसाउन नमिल्ने ।’

‘कस्तो भारी ?’ नबुझेर सोधें मैले ।

‘एउटी टुहुरी नातिनी छ । त्यसैका लागि पनि त्यान्द्रो भएर बाँचिरहेको छु । यसलाई कसैको या त उसैको बावुको जिम्मा लगाउन पाए त म यो बूढो शरीरको भार आरामले बिसाउने थिएँ । मर्दा सास पनि सजिलै जाने थियो ।’

‘कसकी छोरी ? माधुरीकी ?’ मैले उत्साहित हुँदै सोधें ।

‘हो हजुर ! उसैकी छोरी ।’ उसले नमिठो मुख बनाउँदै आँखाभरि आँसु पारेर भन्यो ।

‘अनि उसको बिहे कहाँ अनि कोसँग गरिदियौ त ? ऊ कहाँ छे त ऐले ?’ मैले झन् बढी उत्सुकता देखाउँदै सोधें ।

मेरो प्रश्नले ऊ गम्भीर देखियो । उसका आँखा रसाउन थाले । काँधमा पसिना पुच्छ्न भनेर राखेको रुमालले आँखा पुच्छ्दै बूढोले भन्यो, ‘कहाँ र हजुर ! मैले त उसको बिहे नै गर्न पाइनँ । बिहेको डोली चढ्न नपाई सेतो डोली चढेर गई सधैका लागि नआउने गरेर ... ।’

‘अनि नातिनी ?’ मैले आश्चर्य प्रकट गरें ।

‘त्यो त हजुर, लामो कथा छ ।’ 

‘तपाईं यहाँ आएको ताका त हो नि ! म माधुरीको बिहे गरिदिन केटा खोजिरहेको थिएँ । माधुरीबाहेक मेरो अरू कोही पनि त थिएन । त्यसैले उसको बिहे राम्रैसँग गरिदिने विचार थियो । आफन्तले पनि राम्रै घर परिवारको केटाका कुरा चलाइरहेका थिए । माधुरी पनि कति राम्री र असल थिई, त्यो त हजुरले पनि देख्नुभएकै हो । मेरो मुटुको टुक्रा थिई नि ऊ ।

अब उता अफिसको क्वाटरमा धेरैजना सा’पहरू बस्नुहुन्थ्यो । कतिजना त हाम्रैमा खाना पनि खानु हुन्थ्यो । क्वाटरमा बस्ने कुन सा’पसँग हो, उसको लसपस भएछ । पछि बिहे गर्न आउँछु भनेर त्यो सा’प पनि उसलाई धोका दिएर भाग्नु भएछ । पछि पनि मैले कति केटाहरू ल्याएँ तर कसैसँग पनि उसले बिहे गर्न मानिन । केही गर्दा पनि नमान्नुको कारण सोध्दा पछि मात्र बल्ल–बल्ल कारण बताई । त्यति मात्र होइन, उसको पेटमा त त्यो सा’पको बच्चा पनि पो रहेछ ।

केही दिनपछि उसले घरमै एउटी छोरी पाई । विना बुवाको बच्चा जन्माउँदा दुनियाँको घृणा, उपेक्षा र दुत्कार अनि सा’पबाट पाएको धोकाको पीर खप्न नसकी एकदिन ऊ बहुलाई । ऊ सँधैभरि एउटै कुरा मात्र भनिरहन्थी । रातो झोलाभरि सारी, चोलो, सिन्दुर, पोते, चुरा लिएर सा’प आउनुहुनेछ । मेरो बिहे हुन्छ । म दुलही हुन्छु ...आदि आदि ।

सधै अफिसमा कुनै गाडी आउनै हुँदैनथ्यो । खुशी भएर उफ्रेर पुगिहाल्थी, ‘मलाई लिन सा’प आउनुभयो’ भयो भन्दै । बाटामा कुनै बस आएको देख्नै नहुने, गएर रोक भन्दै झुण्डिन्थी । सँगसँगै कुद्थी साप आउनुभो भन्दै । यसरी झुण्डिँदा, कुद्दा कतिपटक लडी, कतिचोटी घाइते भई । कतिचोटी खलासीले नै बहुलाई भन्दै घचेटे, कुटे तर सा’प, एकदिन ऊ कता हराई–हराई । कहाँ गई ? कसैले पनि देखे भेटेको थाहा भएन । मैले पनि धेरै खोजें तर कहीँ पनि भेटिनँ ।

४ दिनपछि परको पातालको जगंलमा दाउरा खोज्न जानेले कुहिन थालिसकेको उसको झुण्डिरहेको लास भेटे । विचरा माधुरी ! साह्रै बिजोग भएर मरी । उसलाई धोका दिने कुन चाहिँ पापी हो, त्यसले त ७ जन्मसम्म पनि शान्ति नपाओस् । मेरी छोरीभन्दा बिजोग भएर मर्नु परोस् त्यो पापीले त !’

बूढो छोरीको पीडामा भक्कानो फुटाएर रुन थाल्यो ।

चौकीदारको मुखबाट माधुरीको दुःखदायी अन्त्यको कथा सुनेर म पनि सल्याकसुलुक भएँ । ढक्क आङ फुल्यो ।

मैले बूढोको काँध थपथपाउँदै सान्त्वना दिएँ । अनि डराउँदै–डराउँदै सोधें, ‘अनि उसलाई त्यसरी धोका दिने को रहेछ त ? नाम भनिन त उसले ?’

‘खै हजुर ! मैले कति सोधें । कोसँग तेरो लसपस भएको थियो ? नाम भन । म उहाँलाई खबर गर्छु । नत्र म उहीँ पुर्‍याएर तँलाई जिम्मा लगाइदिन्छु भनें । तर उसले भन्दै भनिन । के पो गर्न सक्थें र सा’प मैले पनि टुलुटुलु हेर्नु सिवाय । छोरी थिई, मार्नु पनि त भएन । पछि बहुलाएपछि भने रातो झोला, सारी, चुरा, सिन्दुर, पोते, लिएर साप आउनुहुन्छ । मलाई बिहे गर्नुहुन्छ मात्र भनेर बर्बराइरहन्थी ।’

‘धन्य भगवान् !’ मैले सुस्केरा छोडेर भगवान्लाई धन्यवाद दिएँ । मलाई माधुरीको याद र घटना आँखा वरिपरि झल्झली भयो ।

अफिस परिसरको चौरमा पसिनाले लचप्रै भएर घाँस काटिरहेकी माधुरीलाई कहिलेकाहीँ म क्वाटरको बरण्डामा बसेर हेरिरहन्थें । घाम धेरै छ एकछिन आउ बस सित्तलमा भनेर जिस्काउथें पनि । ऊ लजाएर झन् रातो पार्थी अनुहार ।

सधै केही न केही भनेर जिस्काउँदा–जिस्काउँदा पछि त ऊ आफैं जिस्कने भएकी थिई मसँग । उसैको घरमा उसैले पकाएको खाना खान्थें म । पछि–पछि मलाई तातो दूध पुर्‍याउन मेरो कोठामा आउन सक्ने भएकी थिई ऊ । दूधको गिलासजस्तै गरी एकदिन उसले आफ्नो शरीर पनि सम्पूर्ण रूपमा समर्पण गरी मलाई । तातो दूध जस्तै मैले उसको जवानी पनि पिएको थिएँ धीत मरुञ्जेल ।

म हिँड्ने बेलामा मेरो रातो झोला समाएर ‘मलाई पनि लैजानु’ भनेकी थिई उसले । उसबाट छुटकारा पाउन मैले म यही झोलामा सारी, चोलो, सिन्दुर, पोते लिएर बिहे गर्न आउँछु भनेर उम्केको थिएँ । ती घटना, दृश्य अहिले पुनरावृत्ति भइरहेका थिए मस्तिष्कमा ।

मैल धेरै वर्षअघि आफ्नो जवानीको जोशमा गरेको पौरुषत्वको परिणाम यति भयानक र दर्दनाक हुन्छ होला भनेर सोचेको पनि थिएन । जवानीको उन्मादसँगै त्यस घटनालाई पनि सजिलै बिर्सिदिएको थिएँ ।

आज यतिका वर्षपछि समयले मलाई यही ठाउँमा ल्याइपुर्‍याएको थियो । जहाँ मैले यौवनका मीठा र आनन्दका क्षणहरू बिताएको थिएँ । जहाँ एउटी निश्चल र सरल युवतीको सम्पूर्ण यौवन पिएको थिएँ । जसले गर्दा उसको जीवन कारुणिक र दर्दनाक भएर अकालमा बित्यो । जहाँ एउटी अबोध टुहुरी केटीले आफ्नो आमाको छाती चुसेको मीठा कल्पनामा आफ्नो कलिला औंला चुस्दै अबोध बालापन बिताई । अनि मान्छेका घिनलाग्दा अनुहारबीच आफ्नो बुवाको परिचय खोज्दै सुुुटुक्क आएको यौवनसँग फक्रिरहेकी थिई ।

यो छोरी अहिले मसँग भएकी भए ... यसले बुवाआमाको परिभाषा खोज्दा–खोज्दै तरुनी हुन पर्दैनथ्यो । अनि आफ्नै बुवाबाट कल्पनामै भए पनि आफ्ना अविकसित छाती नपाउनु पर्दैनथ्यो । अंग्रेजी स्कूलमा ५–६ क्लासमा पढ्ने उमेर भए पनि दुर्भाग्यवश अहिलेसम्म क, ख पनि चिनेकी छैन यसले ... ।

मलाई लाग्यो, अब यसमा पनि म माधुरीकै पुनरावृत्ति हुनसक्छ । आँखा अगाडि भोलि सानीले भोग्नुपर्ने जीवनको झल्झल्को भयो । मेरो जवानीको उन्माद कूकार्य र त्यसको भयंकर परिणामलाई सुन्दा, सम्झिँदा, देख्दा, आफैंमा ग्लानी र पश्चाताप भयो । उकुसमुकुस भएर आयो । ओठ, मुख सुक्यो ।

मैले बूढोसँग पानी खान मागें । उसले सानीलाई पुकार्‍यो र पानी ल्याउन भन्यो । सानी भित्रबाट अघि कलमा नुहाएर पानी भरेर ल्याएको उही लोहोटा लिएर आई र मतिर ‘यी पानी’ भनेर लोहोटा तेस्र्याई ।

कपालबाट चुहेको पानीले उसको पातलो जामाको माथिल्लो भाग झन् लचप्रै भएर भिजेको थियो । चिसो जामा छातीका आकारप्रकार देखिने गरी झन् लपक्क टाँसिएको थियो उसको जिउमा ।

पातलो जामाभित्र उसका तिघ्राहरू पनि छ्याङछ्याङती देखिएका थिए । नजिकबाट उसलाई यसरी देख्दा पनि अहिले अघिको जस्तो कुनै उत्तेजना भएन मलाई । साँच्चै भनुँ भने अहिले उसलाई यस रूपमा देख्दा पनि उसको शरीरतिर ध्यान नै गएन मेरो । मैले केवल उसका आँखामा मात्र हेरिरहें । उसका निर्दाेष आँखामा माधुरीको प्रतिबिम्ब झल्कन्थ्यो ।

ऊ मेरै अंश हो भन्ने भएपछि मलाई उसँग बोल्न मन लाग्यो । उसलाई छुन मन लाग्यो । खेलाउन मन लाग्यो । सुम्सुम्याउन अनि काखमा राखेर निचोर्न मन लाग्यो । म्वाईं खान मन लाग्यो तर मैले हात बढाउन सकिनँ । केवल आँखाले मात्र उसलाई एकोहोरो सुम्सुम्याइरहें । 

म टोलाएको देख्दा सानीले लोहोटा बोकेको हात तेस्र्याउँदै ‘पानी’ भनी । झसङ्ग हुँदै लोहोटा समाउन खोजें तर हातबाट चिप्लिएर लोहोटा फ्यात्त भुईंमा खस्यो ।

लोहोटा खसेको आवाजसँगै झस्किएर चौकीदार बूढोले एकचोटी हिक्क गर्‍यो र पुर्लुक्क ढल्यो एकातिर । लोेहोटाबाट पोखिएको पानीसँगै चौकीदारले पनि आफ्नो जीवनको गति नापिसकेको थियो ।