यतिबेला कैलालीको भादावासी अरू बेलाभन्दा निकै व्यस्त छन् । उसैपनि वर्षैभरि अन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरूको ओइरो लागिरहने धनगढी उपमहानगरपालिका–१६ थारू होम स्टे गाउँ भादामा महोत्सव नै सञ्चालन हुने भएपछि व्यस्तता थपिएको हो ।

थारू परिकारको स्वाद लिन चाहने, थारू कला, संस्कृतिमा रम्न चाहने र खोज अनुसन्धान गर्नेहरूको केन्द्र हो- भादा गाउँ । विशुद्ध थारू  समुदायको मात्रै बासोबास भएको गाउँ पनि हो । फलतः पर्यटन वर्ष सन् २०११ को शुरूआतसँगै पुस १७ गते विधिवत रूपमा स्थापना भएको होम–स्टेमा दिनहुँ आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक पुग्ने गर्छन् । 

पुस १६ देखि २० गतेसम्म आयोजना हुने महोत्सवसँगै पर्यटन वर्ष २०२० लाई लक्षित गरी स्थानीयहरू होमस्टेलाई अझ व्यवस्थित गर्ने अभियानमा जुटेपछि उनीहरूको व्यस्तता पहिले भन्दा बढेको हो ।

थारू  होमस्टे गाउँ भादा पर्यटन विकास तथा व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष लक्ष्मीनारायण चौधरीका अनुसार १७ घरमा सञ्चालनमा रहेको होमस्टेलाई परिमार्जनमा स्थानीयहरू जुटेका छन् । अब ‘अटेज बाथरुम’ सहितको २० घरमा सञ्चालनको तयारी गरिएको अध्यक्ष चौधरीले जानकारी दिए ।

‘बाह्य पर्यटकलाई लक्षित गरी होमस्टेलाई परिमार्जन गर्दैछौ । आएको पाहुनाले बाल्टिनको पानी बोकी चर्पी पुग्नु । बाहिर नुहाउन जानु, समय सान्दर्भिक छैन । कच्चीभित्रै व्यवस्थित रुपमा अटेज बाथरुमको व्यवस्था गर्दैछौ । अन्य होम स्टेमा पनि यहि छ,’ अध्यक्ष चौधरीले अगाडि थपे, ‘पर्यटन वर्ष २०२० को तयारी पनि हो । हालसम्म भित्रिएका पर्यटकहरूको संख्यामा दोब्बर वृद्धि गर्ने योजनामा छौं ।’

भादामा हालसम्म २५ हजार आन्तरिक र ४ सय बाह्य पर्यटकले अवलोकन गरेका छन् । त्यसको दोब्बर पर्यटकलाई आकर्षित गर्ने योजना स्थानीयको छ ।

होमस्टेको सञ्चालनपछि थारू परिकार, कला, संस्कृति, भेषभुषा तथा रहनसहनको संरक्षण तथा प्रवर्द्धन भएको बताउँदै समितिका कोषाध्यक्ष पदम चौधरीले व्यावसायिकताले स्थानीयको जिविकोपार्जनमा सुधार आएको उल्लेख गरे ।

स्थानीयहरूले पर्यटकलाई मनोरन्जन प्रदान गर्न थारू  समुदायको मौलिक संस्कृति सखिया, झुम्रा, मघौटा, लठ्ठी, बैठक्की नाँचलगाति प्रदर्शन गर्दै आएका छन् भने मौलिक परिकार ढिक्री, खरिया, फुलौरी, अण्डीक् भात, खुर्मा, पनझझरा, कचरीक् बरिया, घोंघी, गेङटा, सुटही, मुसाको सेकुवा, सिध्रा, महुँवाको रक्सी, चामलको रक्सी र झोललगायतको व्यवस्था गर्दै आएका हुन् ।

यतिमात्रै होइन, स्थानीयले पर्यटकलाई गाउँको रमणीय वातावरणको अवलोकन गराउन थारू  समुदायको परम्परागत लहरूमा शैयर गराउँदै आएका छन् । भने नजिकै रहेको जोगिनिया तालमा पनि डुंगामा शैयर गर्ने व्यवस्था मिलाइएको छ । उसो त भादा गाउँको करिब डेढ किलोमिटरको दूरीमा अर्को पर्यटकीय क्षेत्र कोइलहुवा ताल पनि अवस्थित छ ।

भादाको ऐतिहासिकता :  किन गैरथारू लाई अशुभ ?

धनगढी बजारदेखि १७ किलोमिटरको दूरीमा रहेको भादा विशुद्ध थारू  बस्ती हो । हाल २४२ घरधुरीको बासोबास छ भादामा । जहाँ गैरथारू  समुदायले स्थायी बसोबास गरे अनिष्ट हुने, हानी नोक्सानी हुने आमजनविश्वास रहँदै आएको छ ।

धनगढी उपमहानगरपालिका–१६ का वडा अध्यक्ष समेत रहेका समितिका अध्यक्ष चौधरीका अनुसार केही दशक अगाडी भादामा केही गैरथारू  समुदायका व्यक्तिले स्थायी बासोबास गर्न चाहेका थिए । तर उनको परिवारजनमा दुःख, विरामी पर्दै जाने समस्या देखिएपछि उनी अन्यत्र बसाई सर्न बाध्य भए ।

अध्यक्ष चौधरीका अनुसार सदियौं पहिले तान्त्रिक विद्यामा निपूर्ण भएका थारू  समुदायका भागौती दास नाम गरेका व्यक्तिले हालको भादामा बस्ती बसाएका हुन् । उनले दाङ जिल्लाको हेकुली, वैवांङ हुँदै कैलालीको भादामा बस्ती बसाएको कथन छ ।

उनले यस्तो बस्ती बसाउन चाहन्थे कि, जहाँ थारू  बाहेक अरु जातिका मानिस बस्न नसकुन् । उनले भादामा बस्ती बसाउँदै आफ्नो कुल देवता ‘जगरनाठिया’ स्थापना गरी भाकल गरे–‘अन्य जातिको बासोसास हुन नदिनु ।’ उनै भागौतीदासको भागल तथा दैवी शक्तिको प्रभावले हालसम्म थारू  जाति बाहेक अन्य कसैको बासोबास नरहेको अध्यक्ष चौधरीले विश्वास व्यक्त गर्छन् ।

उनै भागौती दासको नामको पहिलो शब्द भागौतीको ‘भा’ र दोस्रो शब्द दासको ‘दा’ बाट गाउँको नाम नै ‘भादा’ रहन गएको बताइन्छ ।