‘सेतो छाला (पर्यटक) देख्नै मुस्किल भइसक्यो । आउनै छाडे । लास्टै कम छ ।’
– जीवन विश्वकर्मा, डुंगा व्यवसायी ।
...

‘पसलमा कुर्ने काम मात्र हो । पर्यटक नै छैनन् । नेपाल रुवाण्डा हुन्छ कि क्या हो !’
– दिव्या पौडेल, ट्रेकिङ सप सञ्चालक । 
...

‘चाइनाले फ्लाइट क्यान्सिल गरेपछि पर्यटक घटे । ८० प्रतिशत अकुपेन्सी हुनुपर्नेमा अहिले मात्र ३० छ ।’
– सञ्जयकान्त सिग्देल, टुरिस्ट बस सञ्चालक  ।
...

माथिका यी प्रतिनिधि भनाइ नेपालकै प्रमुख पर्यटकीय क्षेत्र पोखरा र पर्यटक लक्षित हुन् । चीनमा देखापरेको कोरोना भाइरसको तरङ्गको प्रभाव तालनगरीमा पनि परेको हो । 

अझ पोखराको पनि प्रमुख पर्यटकीय क्षेत्र लेकसाइड त यतिखेर ठप्पप्रायः छ । विदेशी पर्यटक देख्नै मुस्किल छ । जताततै सुनसान छ । पर्यटन व्यवसायी चिन्तामा छन् ।

माघ १४ गते प्रतिनिधिसभा बैठकलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पर्यटन वर्षलाई प्राकृतिक धक्का लागेको बताएका थिए । उनले भनेका थिए, ‘नयाँ वर्ष २०२० लाई हामीले नेपाल भ्रमण वर्षको रुपमा अगाडि सारेका छौं । शुरूमै केही धक्काका संकेतहरू प्राकृतिक हिसाबले देखापरेका छन् । यसलाई हामीले सावधानीपूर्वक सामना गर्नुपर्नेछ । सरकार त्यसको तयारीमा लागेको छ ।’ प्रधानमन्त्री ओलीले संकेत गरेका धक्का पोखरेलीले महसूस गरिरहेका छन् ।

चाइनीजको न्यू इयरले पोखरा घुम्न यस सिजनमा अघिल्ला वर्ष ठूलो फ्लो लाग्थ्यो । कोरियन पनि वेशी नै आउँथे । अहिले चाइनीज मात्र होइन, अन्य देशका पर्यटक धमाधम बुकिङ क्यान्सिल गरेका छन् । पोखरा घुम्न आएकामध्ये पनि केही दिनअघि अधिकांश फर्केका छन् । 

चाइनाले ‘फ्लाइट क्यान्सिल’ गरेका कारण पोखरा घुम्नेहरूको संख्या एकदमै घटेको बताउँछन्, टुरिस्ट बस सञ्चालक सञ्जयकान्त सिग्देल । नेपाल टूर्स एण्ड ट्राभल्स एसोसिएसन (नाट्टा)  पोखरा उपाध्यक्ष समेत रहेका सिग्देल भन्छन्, ‘यो सिजनमा ८० प्रतिशत अकुपेन्सी हुनुपथ्र्यो तर घटेर ३० प्रतिशत हाराहारीमा झरेको छ ।’

नाट्टा पोखराअन्तर्गत हाल २७ वटा गाडी छन् । पोखराका लागि काठमाडांै, चितवन, लुम्बिनी, सौराहाका लागि दैनिक गाडी छुट्छन् तर यात्रुको संख्या अत्यन्तै पातलो छ । 

पोखरा पर्यटन परिषद् अध्यक्ष चिरञ्जीवी पोखरेलका अनुसार पोखरा कोरोनाकै कारण डराउनुपर्ने शहर नभएको र हालसम्म सुरक्षित रहेको सन्देश प्रवाह गर्नु मुख्य काम हो । उनले भने, ‘कोरोनाले संसारमै हलचल आएको छ । नेपालकै प्रमुख पर्यटकीय नगरी पोखरा भएकाले यहाँ पनि आंशिकरुपमा प्रभाव पर्ने नै भयो । तर पोखरा सुरक्षित छ भन्ने सन्देश दिन सकिएको छैन । यहाँ घुम्न आउन डराउनु पर्दैन ।’

नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० शुरूआतसँगै पर्यटन प्रवद्र्धन हुने अनुमान थियो तर विभिन्न कारण पोखराको पर्यटन व्यवसाय मारमा पर्दै गएको छ । पश्चिमाञ्चल होटल संघ अध्यक्ष विकल तुलाचनले पर्यटक घट्दा अकुपेन्सी दर समेत घटेको जनाए । उनले भने, ‘अघिल्ला वर्ष यस सिजनमा ४० प्रतिशत अकुपेन्सी हुने गरेकोमा अहिले १५ देखि २० प्रतिशत हाराहारी मात्र छ ।’ तुलाचनका अनुसार पोखरा क्षेत्रमा हाल पर्यटकीयस्तरका ७५० होटल सञ्चालित छन् । जसमा कूल ३० हजार बेड छन् । 

यसैबीच, निर्माणाधीन पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको निर्माण यतिखेर रोकिएको छ । कोरोना कारण चिनियाँ मजदूर नहुँदा निर्माण रोकिएको हो । कोरोना संक्रमणबाट बच्न गण्डकी प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयले पोखरा विमानस्थलमा हेल्प डेस्क खडा गरेको छ । विमानबाट ओर्लिने यात्रुको सामान्य चेकजाँच गरिँदै आएको छ । संक्रमितको भएको शंका लागेमा नमूना संकलन गरी जाँचका लागि पठाउन सकिने व्यवस्था गरिएको जनाइएको छ ।

नेपालमा पर्यटन क्षेत्रले शृंखलाबद्धरुपमा विभिन्न बाधा झेल्दा निकै मार खेप्नुपरेको छ । २०७२ सालको विनाशकारी भूकम्पसहित भारतीय नाकाबन्दी, टर्किस एयरको जहाज दुर्घटना, अन्नपूर्ण क्षेत्रको हुदहुद आँधी, डेंगु, बर्डफ्लू, बाढीपहिरोजस्ता कैयौं विपत्का घटनाबाट पर्यटन क्षेत्र अछुतो रहन सकेन । त्यसको प्रत्यक्ष मार पर्यटन क्षेत्रमा समेत छ ।

नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० मनाइरहँदा चीनबाट धेरै पर्यटक भित्रिने आशा व्यसायीको रहेको थियो तर कोरोना भाइरसका कारण पर्यटक दर तीव्ररुपमा घट्दै गएको व्यवसायी बताउँछन् । यो सिजनमा अन्नपूर्ण पदयात्राका लागि दैनिक १ हजार १ सय विदेशी पर्यटक जाने गरेका थिए तर ३ साताअघिको हिमपहिरोकै कारण अन्नपूर्ण बेसक्याम्प र राउन्ड अन्नपूर्ण बन्दप्रायः छ । 

नेपाल घुम्ने गतिलो सिजन सेप्टेम्बरदेखि नोभेम्बर हो । गत वर्ष सन् २०१९ मा ११ लाख ९७ हजार विदेशी पर्यटकले नेपाल घुमेका थिए । तीमध्ये चिनियाँ पर्यटकको संख्या १ लाख ६८ हजार थियो ।

सन् २०१८ मा ११ लाख ७३ हजार विदेशी पर्यटक आएकोमा चिनियाँ १ लाख ५३ हजार रहेको नेपाल पर्यटन बोर्डको तथ्यांकमा छ । 

नेपाल आउने पर्यटकमध्ये पोखरा क्षेत्रमा करीब ४० प्रतिशत आउने गरेको पाइन्छ । सन् २०१९ डिसेम्बरमा १६ हजार ७ सय ६३ जना पर्यटकले गण्डकी प्रदेश (प्रदेशका ११ जिल्लामध्ये नवलपुरबाहेक) भ्रमण गरेका थिए । त्यसअघि अक्टोबरमा २४ हजार ४ सय ७७ र नोभेम्बरमा २५ हजार ३ सय ५६ पर्यटक आएको नेपाल पर्यटन बोर्डले जनाएको छ । कोरोनाका कारण यो दर क्रमशः न्यून हुँदै जाने देखिएको छ ।