पसलअघि हुलका हुल पर्यटक ओहोरदोहोर गर्थे । सिजनको बेलामा त थामिनसक्नु हुन्थ्यो । अहिले एउटा पर्यटक पनि मुस्किलले देखिन्छन् । सडक सुनसान छ । बजार पूरै शून्य छ ।

पोखराको फेवाताल किनार, लेकसाइड । नेपालकै प्रमुख पर्यटकीयस्थल । विश्वभर महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) प्रभाव ६ महिनादेखि यहाँ नराम्ररी परेको छ ।

चीनको वुहान हुँदै नेपालमा गत वर्ष माघ ९ गते देखापरेको कोरोना भाइरस प्रभाव अझै रोकिएको छैन । सरकारले महामारी न्यूनीकरणका लागि १२० दिने लकडाउन समेत गर्‍यो । लकडाउन हटाएपछि झन् बल्झिएको छ । त्यसैले पोखराका व्यवसायी चिन्तामा छन् । 

तीमध्ये एक हुन् – आउटफिट ह्यान्डिक्राफ्ट स्टोरकी सञ्चालक अनिता ढकाल । पोखरा महानगरपालिका–६ लेकसाइड अम्बोटस्थित उनको पसल २२ वर्ष पुरानो हो । उनले विशेषगरी विदेशी पर्यटक लक्षित सामान बेच्छिन् । तर अचेल ग्राहकसँग सम्बन्ध टुटेको छ । त्यसैले उनको आँखामा पहिलेको मीठो दृश्य बरोबर नाच्छ ।

ढकालले लोकान्तरसँग विगत स्मरण गरिन् । भनिन्, ‘पहिले–पहिले सिजनको बेलामा विदेशी पर्यटकको लर्को लाग्थ्यो । कारोबार पनि उस्तै हुन्थ्यो । एकैदिनमा २ लाखको कारोबार पनि भयो । अहिले २०० हुँदैन ।’

अनिताको घर धादिङको नीलकण्ठ नगरपालिकाको पौवामा हो । परिवारमा पति र २ छोरा छन् । चैत ११ गते लकडाउन शुरू भएपछि केही महिना ढकाल परिवार पसल ‘लक’ गरी गाउँ फर्कियो । ४ महिनापछि गत साउन ७ गते लकडाउन खुल्यो । खासै कारोबार नहुने देखेपछि पति सुशील ढकालले अनितालाई पोखरा फर्किन सल्लाह दिए । उनी १४ र ८ वर्षका २ छोरा च्यापेर पोखरा फर्किन् । किनकि मदरल्यान्ड बोर्डिङमा ८ कक्षामा पढ्ने ठूलो छोराको अनलाइन कक्षा छुटिरहेको थियो । कान्छो मन्टेश्वरी पढ्थे । अब स्कूल सारेर १ कक्षामा भर्ना गर्नुपर्ने छ ।

४ महिना गाउँ बसेर शहर फर्केकी अनिताले पोखरा आएको भोलिपल्ट पसल खोलिन् । पसलको कुनाकानी माकुराको जालो लागिसकेको रहेछ । पसलका सामान पनि मैलो बनिसकेका थिए । उनले सबैतिर सरसफाइ गरिन्, धूपबत्ती बालिन् । पहिलो दिन पसल खोल्ने काम मात्र भयो । १ रुपैयाँ पनि कारोबार भएन । पसलमा कोही छिर्दै छिरेनन् । 

उनका अनुसार पसलमा करीब ४०–५० लाखको लगानी छ । मासिक ४० हजार रुपैयाँ घरभाडा तिर्नुपर्छ । ६ महिनायता कारोबार ठप्प भइसक्दा पनि भाडा खप्टिएको खप्टियै छ । झण्डै साढे २ लाख रुपैयाँ भइसकेछ । घरधनी डम्मरबहादुर गुरुङले केही छुट दिने भनेका रहेछन् । केही राहत मिल्यो ।

उनले भनिन्, ‘खै ! कहिलेसम्म यस्तो हुने हो । दशैंसम्म हेरौं, के हुन्छ ? कति धेरैले पसल छोडिसकेको सुनिएको छ । हामी पनि द्विविधामै छौं । उहाँ (पति) ले पनि यस्तै रही रहे विकल्प खोज्ने भन्नुभएको छ ।’ 

उनले अगाडि भनिन् , ‘छोराको अनलाइन कक्षाको लागि मात्रै भए पनि फर्केकी हुँ । विदेशी पर्यटक नभएपछि कारोबार हुँदैन । लोकलले त्यति किन्दैनन् । कुनै दिन हुँदै हुँदैन । कहिले २०० रुपैयाँ कारोबार समेत नहुने भएकाले पसल खोल्नु मात्रै हो ।’ पतिले २२ वर्षदेखि पसल चलाउँदै आएका हुन् । अनिता पनि बिहेपछि १६ वर्षदेखि साथै छिन् । उनका अनुसार पसलमा टिसर्ट, ज्याकेटहरू पाइन्छन् । ढकाल दम्पतीको पनि शेयर रहेको नाइस नेपाल कम्पनीले लेकसाइडमै टिसर्ट उत्पादन गर्दछ । त्यही उत्पादित केही टिसर्टहरू पनि यहाँ बिक्री–वितरण हुने गरेको उनले बताइन् । कोरोना प्रभावले कम्पनी पनि बन्द छ । 

लेकसाइडमा उनको मात्र हैन, अधिकांश पसल बन्छ छन् । खुलेका पसलमा पनि कारोबार छैन । सरकारले बीचमा गत साउन १५ गतेदेखि होटल तथा रेस्टुरेन्ट मापदण्ड अपनाएर खोल्न सकिने जनाएपछि सीमित कर्मचारी राखेर १० प्रतिशतजसो खुले । तर कोरोना संक्रमितको संख्या दिनप्रतिदिन बढ्दै जान थालेपछि सरकारले पुनः बन्द गरेको छ । समुदायमै पनि कोरोना संक्रमण फैलिएको अनुमान छ । पोखरामा बैंकर, सहकारीकर्मी, प्रहरी, सरकारी कर्मचारी, प्लम्बर सम्मलाई कोरोना देखिएको छ । एकपछि अर्को संक्रमित देखिन थालेपछि कास्कीमा निषेधाज्ञा जारी गरिएको छ ।

आन्तरिक एवं अन्तर्राष्ट्रिय उडान बन्द भएकाले पर्यटक आउने कुरै भएन । होटल, रेस्टुरेन्ट, ट्राभल, टे«किङ, साहसिक गतिविधि, पर्यटन सवारी, पर्यटकसम्बद्ध पसल लगायत गरी पोखराको समग्र पर्यटन क्षेत्रमा ४ खर्ब लगानी रहेको पर्यटन व्यवसायी बताउँछन् । त्यसमा करीब ७५ अर्ब रुपैयाँ बराबर बैंक तथा वित्तीय संस्थाको लगानी छ ।