स्थानीय तह निर्वाचनको उम्मेदवार मनोनयन गर्न करीब एक महिनाको समय बाँकी रहँदा काठमाडौं महानगरपालिकामा राजनीतिक दलका नेताहरूबीच आन्तरिक दौडधूप तीव्र बनेको छ ।

राजधानी शहरको मेयर भएका कारण प्रभावशाली भूमिका हुने र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिष्ठाको विषय पनि हुने भएकाले काठमाडौं महानगपालिकाको मेयरमा सांसद भइसकेका नेताहरूले पनि आँखा लगाउन थालेका छन् ।

पाँच वर्ष मेयरको भूमिकामा काम गरेका एमाले नेता विद्यासुन्दर शाक्यले काठमाडौंको मेयरमा गतिलो पफर्मेन्स देखाउन सकेका छैनन् । तर, उनले पनि आगामी निर्वाचनमा पार्टीले टिकट दिए मेयरमा उम्मेदवार बन्ने रूचि सार्वजनिकरूपमा व्यक्त गरिसकेका छन् । 

काठमाडौंको मेयरमा चुनाव जित्दा पार्टीको प्रभाव देशव्यापीरूपमा लैजान सक्ने भएकाले पनि राजधानी शहरको मेयरलाई राजनीतिक दलहरूले प्रतिष्ठाको विषय बनाउने गरेका छन् ।

काठमाडौं महानगरपालिकामा मुख्य गरी नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेको बीचमा प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ । सत्ता सञ्चालन गरिरहेका पाँच दलमध्ये काठमाडौंमा कांग्रेस बाहेकका नेकपा माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, जनता समाजवादी र राष्ट्रिय जनमोर्चाको चुनावी गठबन्धन बन्न सक्ने सम्भावना पनि उत्तिकै छ । 

अघिल्लो निर्वाचनको मत परिणाम हेर्दा, चार दलको गठबन्धन बन्दा पनि कांग्रेस र एमाले नै काठमाडौं महानगरका मुख्य प्रतिस्पर्धी हुन् । 

यस्तो थियो विगतको परिणाम

३२ वडा रहेको कामठमाडौं महानगरपालिकामा अघिल्लो चुनावामा एक लाख ९७ हजार २२७ मत खसेको थियो । तर, यस वर्ष काठमाडौं महानगरमा कति मतदाता छन् भन्ने कुरा निर्वाचन आयोगले मतदाता नामावली अद्यावधिक गरेपछि मात्रै यकिन हुनेछ । 

२०७४ को निर्वाचनमा काठमाडौंको मेयरमा नेकपा एमालेका उम्मेदवार विद्यासुन्दर शाक्य विजयी भएका थिए । त्यसबेला एमाले र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी नेपालले चुनावी तालमेल गरेका थियो । शाक्यले करीब २० हजार मतान्तरसहित चुनाव जितेका थिए ।

शाक्यले ६४ हजार ९१३ मत प्राप्त गरेका थिए भने उनका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी कांग्रेसका राजुराज जोशीले ४५ हजार २६९ मत पाएका थिए । 

उपमेयरमा कांग्रेसकी हरिप्रभा खड्गी ५८ हजार ९५२ मत पाएर विजयी भएकी थिइन् । राप्रपाका राजाराम श्रेष्ठले ३४ हजार ८५४ मत पाएका थिए । एमालेका मतदाताले राप्रपाका उम्मेदवारलाई मत नदिँदा कांग्रेसले उपमेयर जित्न सफल भएको थियो । 

अघिल्लो चुनावमा तत्कालीन विवेकशील नेपाली दलकी उम्मेदवार रञ्जु दर्शनाले २३ हजार ४३९ मत पाएकी थिइन् ।

त्यसैगरी, अहिलेको विवेकशील साझा (तत्कालीन साझा पार्टी)का उम्मेदवार किशोर थापाले १८ हजार ४९६ ल्याएका थिए । त्यसबेला सत्तामै रहेको माओवादी केन्द्र काठमाडौं महानगरपालिकामा पाँचौं स्थानमा रहेको थियो ।

काठमाडौं महानगरपालिकाको पहिलो चुनाव २०४९ मा कांग्रेसका पीएल सिंह मेयर र नविन्द्रराज जोशी उपमेयर निर्वाचित भएका थिए । 

त्यसबेला एमालेका राजेन्द्र श्रेष्ठ र केशव स्थापित पराजित भएका थिए । २०५४ को चुनावमा एमालेका केशव स्थापित र विदुर मैनाली मेयर तथा उपमेयरमा निर्वाचित भएका थिए ।

२०५६ सालसम्म एमाले काठमाडौंको सबैभन्दा ठूलो शक्तिका रूपमा रहेको थियो ।

२०६४ को पहिलो संविधानसभा निर्वाचनमा कांग्रेस पहिलो, माओवादी दोस्रो र एमाले तेस्रो स्थानमा रहेको थियो ।

२०७० सालको संविधानसभा निर्वाचनमा कांग्रेस पहिलो, एमाले दोस्रो र माओवादी केन्द्र तेस्रो दल बनेका थिए । २०७४ को स्थानीय तहको निर्वाचनमा एमालेले बाजी मार्न सफल भयो ।

को–को छन् मेयरका दावेदार ?

काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयर जितेको पार्टी एमालेमा उम्मेदवार बन्न चाहनेको संख्या धेरै छ ।

अहिलेका मेयर विद्यासुन्दर शाक्य आफैँ मेयरमा दोहोरिने प्रयासमा छन् । एमाले अध्यक्ष केपी ओलीसँग निकट रहेका उनले पार्टीले टिकट दिए फेरि उम्मेदवार बन्ने बताएका छन् । 

२०५४ को चुनाव जितेर मेयर बनेका केशव स्थापित फेरि मेयरको उम्मेदवार बन्ने चर्चामा छन् । अघिल्लो चुनावमा पनि उनी मेयरको टिकटको दाबेदार थिए ।

त्यसबेला एमालेले शाक्यलाई मेयरको र स्थापितलाई बागमती प्रदेश सभा सदस्यको टिकट दिएको थियो । स्थापितले आफैँले शाक्यलाई मेयरमा जिताएको दाबी गर्दै आएका छन् । 

बागमती प्रदेशका भौतिक पूर्वाधार विकास मन्त्री भइसकेको स्थापित पार्टीमा आन्तरिक रूपमा काठमाडौंको मेयरको टिकटका लबिङमा लागेको एमाले नेताहरू बताउँछन् ।

बागमती प्रदेशका तत्कालीन मुख्यमन्त्री डोरमणि पौडेलसँगको खटपटपछि स्थापितले पदबाट राजीनामा दिएका थिए । 

मन्त्री पदबाट राजीनामा दिएपछि केही समय स्थापितले काठमाडौंका मेयर शाक्यको कामको आलोचना पनि गरेका थिए । तर, एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले नै स्थापितलाई राजनीतिक विषयमा सार्वजनिक प्रतिक्रिया नदिन सचेत गराएको चर्चा एमालेभित्र हुने गरेको छ । पछिल्लो समय स्थापित सार्वजनिकरूपमा राजनीतिक प्रतिक्रिया व्यक्त गर्न तयार हुँदैनन् । 

त्यसबाहेक एमालेबाट काठमाडौंको मेयरका अर्का दाबेदार कृष्ण राई हुन् । एमाले जिल्ला कमिटी अध्यक्ष भइसकेका, बागमती प्रदेशका सांसद र अहिले एमालेका केन्द्रीय सदस्य रहेका राई काठमाडौं महानगरको मेयर बन्न लालायित छन् । 

त्यसैगरी, एमाले अध्यक्ष ओलीको निकट रहेका बागमती प्रदेश सभाका सदस्य डा. अजयक्रान्ति शाक्यले पनि काठमाडौंको मेयरमा आँखा लगाइरहेका छन् । तर, उनी केही महिनायता बिरामी परेकाले राजनीतिक रूपमा सक्रिय हुन सकेका छैनन् । 

कांग्रेसमा महिला नेत्रीको दाबी

काठमाडौं महानगरको मेयरमा नेपाली कांग्रेसको तर्फबाट वर्तमान उपमेयर हरिप्रभा खड्गीले दाबी गरेकी छिन् । खड्गीले आइतबार काठमाडौंको एक कार्यक्रममा बोल्दै आफू सबै हिसाबले मेयरका लागि योग्य रहेको दाबी गरेकी हुन् । 

‘वैशाख ३० गते हुने चुनावमा मलाई पार्टीबाट मेयरको टिकट चाहिन्छ । म केमा असक्षम छु ? म हरेक कुरामा सक्षम छु’, खड्गीले भनिन्, ‘हामी एस म्यान हुन मात्रै राजनीतिमा आएका होइनौं ।’

काठमाडौंको रैथाने भएकाले पनि मेयरमा स्वाभाविक दाबी रहेको उनको भनाइ थियो । 

यस बाहेक, कांग्रेसको महानगर समितिका सचिव रहेका सुसन वैद्यले पनि पार्टीमा मेयरको टिकटका लागि लबिङ थालेको चर्चा कांग्रेस वृत्तमा छ । 

काठमाडौं महानगरको वडा नम्बर १६ का अध्यक्ष रहेका मुकुन्द रिजालले पनि मेयरको टिकटको लागि लबिङ गरिरहेका छन् । गत निर्वाचनमा वडा नम्बर २० का अध्यक्ष निर्वाचित भएका नीलकाजी शाक्य पनि मेयरको टिकट हात पार्न लागिरहेको कांग्रेस वृत्तमा चर्चा छ । 

गत चुनावमा कांग्रेसबाट मेयरको उम्मेदवार भएका राजुराज जोशी पनि पार्टीले टिकट दिए उम्मेदवार बन्ने पक्षमा रहेको कांग्रेसको महानगर समितिभित्र चर्चा छ । उनी स्वर्गीय नविन्द्रराज जोशीका दाजु हुन् । नविन्द्रराज जोशीको निधनपछि उनी श्रीमती सपना जोशी क्रमशः राजनीतिमा सक्रिय हुन थालेकी छिन् ।

विद्यार्थी राजनीतिमा सक्रिय रहेकी उनी लामो समय प्रत्यक्ष राजनीतिभन्दा बाहिर थिइन् । तर, कांग्रेसको १४ औं महाधिवेशनको क्रममा उनी काठमाडौं क्षेत्र नम्बर–८ बाट निर्विरोध महासमिति सदस्य निर्वाचित भएकी थिइन् ।

परिवारभित्रकै दुईजना राजुराज र सपना जोशी मेयरको आकांक्षी हुँदा दुवैले टिकट नपाउने सम्भावना हुने कांग्रेसका नेताहरू बताउँछन् ।

त्यसबाहेक, कांग्रेस नेता प्रकाशमान सिंहकी पत्नी एवं कांग्रेस नेतृ सिर्जना सिंहले पनि काठमाडौंको मेयरमा चासो राख्न थालेको कांग्रेसका नेताहरू बताउँछन् ।

उनी काठमाडौं क्षेत्र नम्बर ७ बाट महासमिति सदस्य रहेकी छिन् ।

अरू को–को छन् चर्चामा ?

कांग्रेस बाहेकको सत्तारूढ गठबन्धनको चुनावी तालमेल हुँदा एकीकृत समाजवादीका केन्द्रीय सदस्य जीवनराम श्रेष्ठ उम्मेदवार बन्न सक्ने सम्भावना छ । 

उनी यसअघिको चुनावमा पनि एमालेका तर्फबाट मेयरको टिकटका दाबेदार थिए । अहिले उनी माधव नेपाल नेतृत्वको एकीकृत समाजवादी पार्टीमा छन् ।  

तत्कालीन विवेकशील नेपाली दलबाट उम्मेदवार बनेर तेस्रो स्थान हात पारेकी रञ्जु दर्शना पुनः वैकल्पिक शक्तिहरूको नयाँ गठबन्धन (विवेकशील साझा पार्टीबाहेक)बाट उम्मेदवार बन्नसक्ने चर्चा छ । 

विवेकशील साझा (तत्कालिन साझा पार्टी)कातर्फबाट उम्मेदवार भएर १८ हजार ४९६ मत ल्याएका किशोर थापा आगामी निर्वाचनमा उम्मेदवार नबन्ने भएका छन् ।

पार्टीलाई सबै हिसाबले सहयोग गर्ने, तर उम्मेदवार बन्ने रहर नभएको थापाले लोकान्तरलाई बताए । 

सन् २०११ मा मिस नेवाः को ताज जितेकी सुनिता डंगोलले आगामी निर्वाचनमा स्वतन्त्ररूपमा काठमाडौंको मेयरको उम्मेदवार बन्ने घोषणा गरेकी छिन् ।

उनको राजनीतिक परिचय नभए पनि उनले रञ्जना लिपिलाई अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा चिनाउने र स्थापित गर्ने अभियानमा काम गरिरहेकी छिन् । काठमाडौं महानगरको विकास गर्ने योजना आफूसँग रहेकाले मेयरको उम्मेदवार बन्न चाहेको उनले बताएकी छन् । 

त्यसैगरी, चर्चित र्‍यापर बालेन शाह पनि काठमाडौंको मेयरमा चुनाव लड्ने बताउँदै आएका छन् ।

शाहले केही दिनअघि फेसबूकमा लेखेका थिए, ‘अब युवाको पालो, हामीले पढेको, लेखेको कहिले काम लाग्छ ? हाम्रो काठमाडौं, हामी आफैं बनाउँछौं ।’