अर्थमन्त्री जनार्दन शर्मा र नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीबीचको विवाद सार्वजनिक कार्यक्रममै छताछुल्ल भएको छ । 

शुक्रवार नेपाल राष्ट्र बैंकले आयोजना गरेको ‘नेसनल कन्फ्रेन्स अन इकोनोमिक्स एन्ड फाइनान्स’ विषय कार्यक्रममा अर्थमन्त्रीले राष्ट्र बैंकका गभर्नर र सञ्चालक समितिलाई अनुशासनको पालना नगरेको भन्दै गाली गरेका छन् । 

अर्थमन्त्री शर्माले राष्ट्र बैंकले अनुशासन पालना नगरेको, आफूले सोधेको विषयलाई अनावश्यक प्रचार गरेको बताए । उनले राष्ट्र बैंकले दिने सुझाव मन्त्रालय नआइपुग्दै मिडियामा गएको र विदेशी लगानी भित्र्याउन सहजीकरण गर्न खोज्दा मन्त्रीले चलखेल गरेको भन्दै मिडियाबाजी गरेको गुनासो समेत गरे ।

अर्थमन्त्री शर्माले भने, ‘अर्थतन्त्रमा ठूलो समस्या भइसक्यो भनियो के हो भनेर जान्नुपर्‍यो, शेयर किन्ने पैसामा क्याप लागिसक्यो न्यूनतम ४ करोड र अधिकतम १२ करोड रुपैयाँको सीमा किन लगाइयो भनेर मैले गभर्नरलाई सोध्नुपर्छ ।’ 

गभर्नरले कुनै समन्वय नै नगरी आफैं निर्णय गर्ने गरेको र जानकारी माग्दा अर्थमन्त्रीले हस्तक्षेप गर्‍यो भन्ने गरेको शर्माले बताए  ।

‘कहिले काहीँ बैंकको ब्याजदर बढ्छ । सीईओहरू हामीलाई ब्याज बढाउनू, नबढाउनू भनेर पठाइयो भन्दै फोन गर्छन् । मैले फेरि गर्भनरलाई सोध्नुपर्छ, के भएको हो भनेर । गभर्नर साहेब ब्याज किन बढाइयो भनेर सोध्नुपर्ने हुन्छ, अर्थमन्त्रीले गभर्नरलाई सोध्न पनि नपाउने ?’

अर्थमन्त्रीले थपे, ‘कहिलेकाहीँ मलाई मर्का पर्‍यो अप्ठ्यारो पर्‍यो भन्दै मन्त्रालयमै निवेदन आउँछ । मन्त्री भएपछि मैले के भएको हो भने सोध्ने र निवेदकको कुरा सुन्ने गर्नुपर्छ । अनि यसमा पनि अर्थमन्त्रीले हस्तक्षेप गर्‍यो भनेर मिडियामा भन्छन् ।’ मन्त्री शर्माले राष्ट्र बैंक वा सरकार ऐनले चल्ने भन्दै सोहीअनुसार काम गर्न नरोकेको बताए । 

‘अहिले संकट परेका बेला विदेशी लगानी आउला भनेर सहयोग गर्न खोज्दा अर्थमन्त्रीले असहयोग गर्‍यो भन्दै गोप्य कुराहरूसमेत मिडियामा पुर्‍याइन्छ किन ?’ अर्थमन्त्री शर्माले प्रश्न गरे । उनले भने, ‘यस्तो अनुशासनले हुन्छ । कतिपय सूचनाहरू हुन्छन्, रिपोर्ट गर्नुपर्ने हुन्छ, रिपोर्ट भएको हुँदैन । बदमासी भइरहेको हुन्छ । राष्ट्र बैंककै सञ्चालक समितिले बार्गेनिङ गरेको सुनेको छु । को हो आधिकारिक कुराचाहिँ थाहा छैन ।’ 

अर्थमन्त्री शर्माले भने, ‘सञ्चालक समिति सदस्यले ३० हजार डलर चाहियो भनेर बार्गेनिङ गरेको भन्ने मैले सुनेको छु । त्यस्तो सञ्चालक समिति सदस्यलाई यहाँ (राष्ट्र बैंकमा) राखेर हुन्छ ? सबैले आ–आफ्नो मर्यादा पालना गर्नु पर्दैन ?’

उनले थपे, ‘बैंककै प्रवक्ताले प्रतिक्रिया दिएर मन्त्रीले यसो गरेकै हो, त्यो मानिँदैन भनेको सुनें । यही हो तरिका ? यही हो अनुशासन ? यसलाई नसच्चाइ कसरी अगाडि बढ्न सकिन्छ ? अस्ति राष्ट्र बैंकले अर्थ मन्त्रालयलाई एउटा सुझाव दिएको छ । त्यो अध्ययन गरेरै दिएको होला । कर्यान्वयनमा लग्दै गर्दा सुझाव यहाँ आइनपुग्दै पत्रिकामा आइसक्छ । कुरो के हो बुझेको छैन । अर्थतन्त्रलाई प्रभाव पार्नेगरी सूचना चुहाइहाल्ने ? केही समय ढिलो गर्ने एलसी नखोल्ने भनेको सुनेको छ । १०/१५ दिनयता कतिले एसली खोले त्यसको विवरण मलाई चाहियो ।’

सोही कार्यक्रममा नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले नेपालको अर्थतन्त्रमा बाह्य क्षेत्र व्यवस्थापन गर्न नसके थप चुनौती हुने अवस्था आएको बताए । उनले अहिले व्यवस्थापन गर्न नसके नेपालको अर्थतन्त्र श्रीलंकाको बाटोमा जानसक्ने पनि बताए ।

बाह्य क्षेत्रमा सन्तुलन कायम गर्नका लागि राष्ट्र बैंकले विनिमय दर तथा बाह्य सञ्चिति व्यवस्थापन गर्ने उनको भनाइ छ । अधिकारीले पछिल्ला केही महिनामा नेपालको बाह्य क्षेत्रमा दबाबको स्थिति देखा परेको पनि बताए ।

अधिकारीले आयात प्रतिस्थापन गर्न नसकेको अवस्थामा आगामी दिनमा समेत बाह्य क्षेत्र स्थायित्वको जोखिम कायमै रहने र श्रीलंकाबाट पाठ सिकेर अगाडि बढ्नुपर्ने तर्क गरे ।

गभर्नर अधिकारीले चालु आर्थिक वर्षको शुरूदेखि नै रेमिट्यान्स घट्दै गएको तथा आयात बढेको कारण शोधानान्तर घाटा भएको र बैंकमा तरलता अभाव रहेको बताए ।

‘सरकारसँग सहकार्यमा राष्ट्र बैंकले आयात निरुत्साहन गर्नका लागि नगद मार्जिनदेखि लिएर कर्जामा जोखिम भार थप्ने तथा सुन र चाँदीको आयातमा कडाइ गरेको छ, विदेशी सञ्चिती जोगाउनुपर्ने अहिलेको बाध्यता हो,’ गभर्नर अधिकारीले भने ।

अधिकारीले पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यले बाह्य क्षेत्रमा चाप परेको र लगानी योग्य रकम नभएको कारण ब्याजदर बढेको बताए । 

अधिकारीले भने, ‘उपभोगमुखी हुँदै गएमा र बानी परिवर्तन भएमा अर्थतन्त्रमा समस्या देखिन्छ, उत्पादनमूलक क्षेत्रमा लगानी बढाउने र आयात घटाउँदै लैजाने नीति लिनुपर्ने हुन्छ ।’