जेठ ५, २०८१
काठमाडौं गोदावरीकी लक्ष्मी (नाम परिवर्तन) राहत शिक्षकको कोटामा सिन्धुपाल्चोकस्थित एक सरकारी विद्यालय पढाउन पुगिन् । उनले ‘होम ट्युसन’ पनि पढाउँथिन् । कक्षा १० मा पढिरहेका राजु (नाम परिवर्तन)&nb...
२०७२ वैशाख १२ मा गोरखा बारपाकपछि शुक्रवार राति जाजरकोटलाई केन्द्र बनाएर अर्को ठूलो मानवीय क्षति पु¥याउने भूकम्प गएको छ । ७२ सालको विनाशकारी भूकम्पमा परी ९ हजारभन्दा बढीले ज्यान गुमाएका थिए ।
विनाशकारी भूकम्पपछि सयौंको संख्यामा साना भूकम्प गएका थिए । तर ठूलो मानवीय क्षति पु¥याउने गरी जाजरकोट बारेकोट गाउँपालिका–१ रामीडाँडालाई केन्द्र बनाएर शुक्रवार राति ६.४ रेक्टरस्केलको भूकम्प गएको हो ।
भूकम्पले जाजरकोट र रुकुम पश्चिमा गरी १५७ को ज्यान गएको छ । जाजरकोटमा १०५ र रुकुम पश्चिममा ५२ जनाले ज्यान गुमाएका हुन् । कम्तीमा ३७५ जना घाइते भएका छन् । जाजरकोट सदरमुकाम खलंगाका दर्जनौं घर क्षति विक्षत भएका छन् ।
७२ सालको भूकम्प शनिवार दिउसो ११ बजेर ५६ मिनेटमा गएको थियो । बिदा र दिउँसोको समय हुँदा ठूलो भूकम्प गए कम मानवीय क्षति भएको थियो । तर जाजरकोटमा शुक्रवार मानिसहरू मस्त निद्रामा रहेका बेला भूकम्प आयो । यस्तोमा यसपटक तुलनात्मक रुपमा सानो भूकम्प भए पनि मानवीय क्षति धेरै भएको छ ।
ढुंगा र माटोले बनेका अधिकांश घर भत्किएका छन् । ओछ्यानमा सुतेकै समयमा भूकम्प गएपछि मध्यराति मानिसहरू घरबाटसमेत बाहिर निस्किन सकेनन् । थोरैले मात्रै घरबाट निस्किएर ज्यान जोगाएका छन् । यो भूकम्पलगत्तै राति तीनवटा र बिहान र दिउँसो गरी पाँचवटा पराकम्प गए । यी सबै पराकम्प ४.६ मुनिका छन् ।
गतवर्ष कात्तिक २२ गते डोटीलाई केन्द्रविन्दु बनाएर ६.६ रेक्टरस्केलको भूकम्प गएको थियो । बिहान २ बजेर १२ मिनेटमा सो भूकम्प गएको थियो । सो भूकम्पमा परी डोटीमा ६ जनाको मृत्यु भएको थियो । गत असोज १७ गते बझाङलाई केन्द्र बनाएर ६.३ रेक्टरस्केलको भूकम्प गएको थियो । जसमा बाजुरा र बझाङमा एक–एक जनाको मृत्यु भएको थियो । तर गत वर्ष डोटीमा गएको भन्दा सानो भूकम्प जाँदा पनि जाजरकोट भूकम्पमा बढी मानवीय र भौतिक क्षति भएको छ ।
मुख्यगरी ढुंगा–माटोले बनेका कच्ची घर र राति मानिसहरू सुतेको समय हुनाले धेरै भौतिक र मानवीय क्षति भएको बताइएको छ ।
खानी तथा भूगर्व विभागका भूकम्पविद् मुकुन्द भट्टराई भौगोलिक विकटता, भिरालो जमिन, कमजोर संरचना, जनचेतनाको कमीका बीच राति भूकम्प जाँदा धेरै मानवीय क्षति भएको बताउँछन् ।
‘हाम्रो पश्चिम क्षेत्र मात्रै होइन सिंगो हिमालय नै भूकम्पको जोखिममा छ । पश्चिम नेपालमा त एक वर्षयता एकपछि अर्को भूकम्प निरन्तर गएका छन्,’ भट्टाई भन्छन्, ‘यसरी भूकम्प गइरहँदा अलि बढी सचेत हुनुपर्ने यो भएन । अझ भौगोलिक विकटता, भिरालो जमिन, कमजोर संरचना भएको ठाउँमा राति भूकम्प जाँदा मानवीय क्षति धेरै हुन पुग्यो ।’
७२ सालमा दिउँसो भूकम्प जाँदा तुलनात्मक रुपमा कम मानवीय क्षति भएको उनी बताउँछन् ।
‘७२ सालको भूकम्प ठूलो हो तर दिउँसोको समयमा गएकाले धेरै घर भत्किए पनि तुलनात्मक रुपमा कम मानवीय क्षति भएको मान्नुपर्छ । तर जाजरकोटमा राति सुतेको समयमा भूकम्प जाँदा मानिसहरू घरबाट बाहिर निस्किन पाएनन,’ उनी भन्छन्, ‘अर्कोतिर रातिको समयमा बत्ति, बाटो, सञ्चार नै विच्छेद हुँदा समयमा उद्दार हुन पाएन र घाइते धेरैको मृत्यु भयो ।’
१२ बजेको भूकम्पपछि मध्यरातिसम्म तीनवटा ठूला पराकम्प आएको र शनिबार दिउसोसम्म १७० साना पराकम्प आएको उनी बताउँछन् । बस्तीबाट नजिकको केन्द्रविन्दु हुँदा पनि यसपटक मानवीय र भौतिक क्षति बढी भएको उनको भनाइ छ ।
हिमालय क्षेत्र सधैं जोखिममा सचेत हुनुपर्छ
भूकम्पविद् भट्टराई नेपालको ८ सय किलोमिटरको हिमालय क्षेत्र सधैं भूकम्पको जोखिमा रहेको बताउँछन् ।
अफगानिस्तानेदेखि म्यानमारसम्मको २४ सय किलोमिटरमध्ये नेपालको ८ सय किलोमिटर क्षेत्र सधैं भूकम्पको जोखिम क्षेत्र हो,’ उनी भन्छन्, ‘हामीले ठूला साना भूकम्पले सचेत हुन पटकपटक सन्देश दिइरहेको छ । पोहोर डोटीमा र यसपटक बझाङमा जाँदा पनि हामीले पूर्वतयारी गर्न सकेका छैनौं । सधैं जोखिममा भएकोले बलिया र भूकम्पप्रतिरोधी घर नै भूकम्पलाई जित्ने आधार हुन् ।’
भूकम्प गइसकेपछि मात्रै सरकार जाग्ने भन्दै सचेतना र सुरक्षित बस्ती निर्माणमा राज्यले समयमै प्रभावकारी अग्रसरता लिनुपर्ने उनी बताउँछन् । नभए जोखिम क्षेत्रमा जतिखेर पनि ठूलो भूकम्प जाँदा झन् ठूलो मानवीय र भौतिक क्षति बेहोर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।
‘हाम्रो स्थानीय तहदेखि केन्द्रीय सत्तासम्म घटना भएपछि मात्रै जाग्छ तर बलिया र सुरक्षित घर बस्ती बनाउने अभियान भूकम्प नजाँदै चाल्नुपर्छ,’ उनी भन्छन्, ‘यस्तो नहुँदा जतिखेर हामी ठूलो मानवीय र भौतिक क्षतिको त्रासमा बसिरहनुपर्ने हुन्छ ।’
काठमाडौं गोदावरीकी लक्ष्मी (नाम परिवर्तन) राहत शिक्षकको कोटामा सिन्धुपाल्चोकस्थित एक सरकारी विद्यालय पढाउन पुगिन् । उनले ‘होम ट्युसन’ पनि पढाउँथिन् । कक्षा १० मा पढिरहेका राजु (नाम परिवर्तन)&nb...
काठमाडौँ, २२ चैत –निर्वाचन आयोगले न्यायपरिषद्को परामर्शमा ७५ जिल्लाका जिल्ला न्यायाधीशलाई मुख्य निर्वाचन अधिकृत नियुक्त गरेको छ । आगामी वैशाख ३१ गते हुने स्थानीय तह निर्वाचनका लागि आयोगले उनीहरुलाई मुख्...
भैरहवाबाट झण्डै २० किलोमिटर पश्चिममा छ रुपन्देहीको सियारी–५ को बैदौली गाउँ । सोही गाउँकी ३३ वर्षीया सावित्रा खरेल खनाल आमा बन्ने खुसीको मुखैमा थिइन् । विवाह गरेको दुई वर्ष मात्रै पुग्नै लाग्दा सावित्रा आ...
नेपाली सेनाका कर्णेल कामेश्वर यादवको घरमा चोरी भएको छ । ललितपुर महानरपालिका–१८ भैँसेपाटीमा रहेको उनको घरबाट १९ लाख ४२ हजार ६ सय रुपैयाँसहित विभिन्न सामानहरू चोरी भएको जिल्ला प्रहरी परिसरका एसएस...
काठमाडौं उपत्यकामा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको छ । सोमवार अपरान्ह ४ बजेर ३३ मिनेटको समयमा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको हो । जाजरकोटको रामीडाँडा केन्द्रविन्दु भएर अपराह्न ४ बजेर ३१ मिनेटमा ५ दशमलव ८ रे...
काठमाडौँ उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयले ‘कल गर्ल’ चाहिएमा उपलब्ध गराइदिने भनी ठगी गर्ने दुई जनालाई पक्राउ गरी आज सार्वजनिक गरेको छ । सामाजिक सञ्जालबाट ‘कल गर्ल’ उपल...
धर्मेन्द्र झा ‘नहाए–खाए’ सँगै यस वर्षको महापर्व छठ मङ्गलबार सुरु भइसकेको छ । बुधबार साँझ खरनासँगै परिवारकी मुख्य महिला र अन्य श्रद्धालुले व्रतसँगै पूजा गर्ने प्र...
३०३६ सालको जनमत संग्रह घोषणाको तिथिसम्म नेपाली राजनीतिमा दुई धुरी मात्र थिए, निर्दलीय पञ्चायत र कांग्रेस । अरू दलहरू सैद्धान्तिक रूपमा मात्र उपस्थित थिए, शक्तिको रूपमा होइन । विस्तारै उनीहरू फैलँदै थिए । तत्काल...
गण्डकी प्रदेशले चर्चेको भूगोल वरपर पर्ने झुम्म परेका गाउँ/बस्ती पँहेलपुर छन् । पछिल्ला दिनमा लाहुरेहरू भरिया लिएर गाउँ जाने परम्परा लोप हुँदै गएको छ, बस्ती सरेका कारण । दमाई समुदायले बजाउने एकनासे एकोहोरो बा...