मानव अंग प्रत्यारोपण केन्द्रको पीडा – बिरामीको प्राण बचाउनै धौ धौ

काठमाडौं, १८ कात्तिक– भक्तपुरको मानवअंग प्रत्यारोपण केन्द्रको डाइलासिस सेवा कक्षको बाहिर पट्टिको सिढीमा घाममा सुतिरहेकी थिइन बाग्लुङकी २३ वर्षीया लक्ष्मी आचार्य । आचार्यसँगै उनका बुबा इद्रमानन्द तिवारी र दाजु हरिप्रसाद तिवारी पनि लक्ष्मीकै छेउमा घाम तापिरहेका थिए ।

आचार्यलाई एक वर्ष अघि शरीर सुन्निने समस्या देखिएको थियो । चिसो वा अन्य कारणले शरीर सुनिएको होला भन्ने सोचेर उनका परिवारले रोगलाई सामान्य औषधि उपचार गराए । पटकपटक शरीर सुन्निने समस्या भएपछि पाँच महिना आचार्यलाई उनका आफन्तले चितवनको एक सरकारी अस्पतालमा जचाउँन लगे । त्यहा पिसाब र रगत परीक्षण पछि आचार्यको मृगौला फेल भएको थाहा भयो ।

डाक्टरहरुले मृगौला प्रत्यारोपण गनुपर्ने बताए पनि आचार्यको मृगौला प्रत्यारोपणको लागि तयारी भइरहेको उनका दाजु हरिप्रसाद तिवारीले बताए ।

‘बुवा अथवा आफ्नो जस्को मिल्छ उसकै एउटा मृगौला बहिनीलाई दिने तयारीमा छौं । प्रत्यारोपणको लागि तयारी बाकी नै छ त्यसैले अहिले डाइलासिस गरेर बसेका छौ ।

आचार्यका दाजु हरिप्रसादले भने,‘ भन्ने वित्तिकै डाइलासिस गर्ने पालो पाइदैन । रातिसम्म पनि पालो कुनुपर्ने हुन्छ । विरामी कुरुवालाई बस्ने ठाउँ नै छैन, समस्या हुन्छ ।’

मृगौला दिने व्यक्तिको पनि पूर्ण रुपमा स्वास्थ्य परीक्षण गरी मृगौला दिन मिल्ने अवस्था भए मात्रै दिन पाइन्छ । सरकारले मृगौलाका रोगीलाई डाइलासिस र प्रत्यारोपणको सेवा निशुल्क गरेका भएपनि औषधि खर्च र मृगौला दिने व्यक्तिको स्वास्थ्य परीक्षण गर्दा ५ देखि ६ लाख सम्म खर्च लाग्ने गरेको छ । स्वास्थ्य परिक्षण र विभिन्न प्रकृया पुरा गर्न बाँकी रहेकाले आचार्यको मृगौला प्रत्यारोपण गर्न केही समय लाग्ने उनका आफन्तले बताए ।

सरकारले मृगौला रोगीलाई निशुल्क डाइलासिस गर्ने व्यवस्था गरेको छ । डाइलासिस सेवा निशुल्क भएपछि अस्पतालहरुमा बिरामीको चाप बढ्दै गएको छ ।

मानव अंग प्रत्यारोपण केन्द्र भक्तपुरमा डाइलासिस गराउने मृगौला पीडितहरुको चाप बड्दै गएको अस्पतालले जनाएको छ । मृगौला फेल भएका बिरामीले हप्तामा दुई पटकसम्म डाइलासिस गर्नुपर्ने भएपनि बिरामीको अत्याधिक चाँपको कारण समयमै पालो पाउँदैनन् ।

नेपालमा मृगौला विग्रेको बिरामीहरु १० प्रतिशत रहेको तथ्यांक छ । हरेक सय जना नेपाली मध्ये एकजनामा मृगौलामा समस्या भएको डाक्टर कल्पना श्रेष्ठ बताइन् । बिरामीको अत्याधिक चापको कारण हप्तामा दुईपटक डाइलासिस गराउनुपर्ने बिरामीले हप्तामा एकपटक मात्रै पालो पाउने गरेको मानव अंग प्रत्यारोपण केन्द्रकी डा. श्रेष्ठले बताइन् ।

उनले लोकान्तरलाई भनिन्, ‘अहिले म कहाँ ३ सय भन्दा वढी बिरामी पालो कुरिरहेका छन् र तिनीहरुको जिन्दगी कस्तो छ भने,कि त ट्रान्सप्लानमा गइहालनु पर्ने छ । हप्तामा दुई पटक नियमित डाइलासिस गनुपर्नेमा, एकपटक मात्रै पालो पाइरहेका छन् । यो रियल डाइलासिस होइन । त्यो त उनीहरुलाई सास धान्ने मात्रै हो । ’

पुराना बिरामीहरु निरन्तर डाइलासिसमा मात्रै बस्ने गरेकाले पनि नयाँ बिरामीले सेवा पाउन समस्या भएको अस्पतालले जनाएको छ । मानव अंग पत्यारोपण केन्द्रमा गत आर्थिक वर्ष २०७३–७४मा २९ हजार ४ सय ७८ जना मृगौलाका विरामीले निशुल्क डाइलासिस सेवा लिएका छन् । यस्तै आर्थिक वर्ष २०७४–७५ को साउन देखि असोज मसान्त सम्ममा मात्रै ८ हजार १ सय सतासी जना बिरामीले डाइलासिस सेवा लिइसकेका छन् ।

मानव अंग प्रत्यारोपण केन्द्र भक्तपुरमा आर्थिक वर्ष २०७३–७४ मा १ सय ३२ जनाले मात्रै मृगौला प्रत्यारोपण गरेका छन् भने यस आर्थिक वर्षको साउन देखि असोज सम्ममा ३९ जनाले मृगौला प्रत्यारोपण गरेका छन् ।
केन्द्रको तथ्याङ्कलाई हेर्दा मृगौलाका विरामीको संख्या अत्याधिक रहेपनि पत्यारोपण गर्नेको संख्या भने निकै कम छ । पुराना विरामीहरु निरन्तर डाइलासिसमा मात्रै बस्ने गरेकाले पनि नयाँ विरामीले सेवा पाउन समस्या भएको अस्पतालले जनाएको छ ।

प्रत्यारोपणको लागि शुल्क नलाग्ने भएपनि अधिकांस विरामीहरुले परिक्षण र औषधीको लागि चार, पाँच लाख खर्च लाग्ने भएकाले विरामीहरु प्रत्यारोपण नगरी निशुल्क डाइलासिस सेवा लिएर मात्रै बस्ने गरेको डा. श्रेष्ठले बताइन् ।

मृगौला फेल हुने कारण

मधुमेह र उच्च रक्तचाप समस्या हुनु
शरीरमा पानीको हुनु ।
पिसाब सम्बन्धी समस्या देखिनु
प्रोस्टेटको आकारमा बृद्धि
जन्मजात पिसाब नलीमा खराबी
लामो समय पेनकिलरको प्रयोग

मृगौला रोगीहरुमा सबैभन्दा ठूलो कारण मधुमेह भएको डां श्रेष्ठले बताइन् । संसारमै मुधुमेह रोगीमा ५० प्रतिशतमा मृगौला फेल हुन सक्ने उनको भनाइ छ ।

मृगौला बचाउँन यस्तो कुरामा ध्यान दिनुस्

डा. श्रेष्ठले मृगौला बचाउन निम्न कुरामा ध्यान दिन सुझाव दिइन्

स्वास्थ व्यक्तिले पनि वर्षमा एकपटक रगत र पिसाब परिक्षण गराउने ।
औषधी सेवान गरीरहेका दिर्घ रोगीहरुले प्रत्यक ६ महिनामा मृगौला परिक्षण गराउनु पर्छ ।
रक्तचाप र मधुमेहको नियमित परिक्षण गरी नियन्त्रणमा राख्ने ।
जथाभावी औषधी सेवन नगर्ने ।
प्रशस्त मात्रामा शुद्धपानी पिउने ।
स्वास्थ जीवनशैली अपनाउने ।
स्वास्थ्यकर र पोसिलो खाना खाने ।

---

---