बाबुरामका एक्ला बृहस्पति ‘फणीन्द्र’– २१ वर्षअघिको त्यो क्षण र गण्डकीको ‘फ्लोर क्रस’

गण्डकी प्रदेशका मुख्यमन्त्री सुरेन्द्रराज पाण्डेले सोमबार विश्वासको मत प्राप्त गरेका छन् । नेकपा (माओवादी केन्द्र)को चिह्न ‘गोलाकारभित्र हँसिया हथौडा’बाट चुनाव जितेका फणीन्द्र देवकोटाले 'फ्लोर क्रस' गरेपछि मुख्यमन्त्री पाण्डेले विश्वासको मत प्राप्त गरेका हुन् । (माओवादी केन्द्र)को ह्वीपलाई देवकोटाले मानेनन् । 

मंगलबार मन्त्री बन्दै गरेका फणीन्द्र माओवादीकै कोटाबाट संसद्को सामाजिक विकास समिति सभापति थिए । देवकोटाले माओवादीको चिह्नबाट चुनाव जिते पनि आफू पूर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले नेतृत्व गरेको नेपाल समाजवादी पार्टीमा रहेको जिकिर गर्दै आएका छन् ।

माओवादीसँग चिह्न लिई चुनाव लडेको बाबुरामको पार्टीले संघमा एक र प्रदेशमा २ सांसद जितेको थियो । दुई महिनाअघि पार्टी विभाजन भएपछि बाबुरामसँग फणीन्द्र मात्रै बाँकी छन् ।

नयाँ वैकल्पिक शक्ति निर्माणका लागि जुटेका तर असफल बाबुरामका एक मात्र जनप्रतिनिधि फणीन्द्रले गण्डकी प्रदेशमा गरेको 'फ्लोर क्रस'ले संसदीय व्यवस्थाको अर्को विकृत रूप देखाएको छ । सशस्त्र संघर्ष, लामो राजनीतिक आन्दोलनबाट संविधानसभा र त्यसबाट प्राप्त उपलब्धिमध्ये अहिलेको संविधान एक हो । 

संविधानले गरेको दलीय व्यवस्था, दलको अधिकार र निर्णय मान्नुपर्ने मान्यता हो । दल अर्को हो भने पनि चुनाव चिह्नका कारण कानूनले फणीन्द्रलाई समाजवादी पार्टीको सांसद भनेर चिन्न सक्दैन ।

२०७८ मा गण्डकी सरकार गठन र विश्वासको मतका बेला राष्ट्रिय जनमोर्चाको अन्तिम छटपटीले यस्तै कुरूप संसदीय खेल भएको थियो । पछिल्लोपटक बाबुराममा त्यो प्रवृत्ति दोहोरिएको छ । संयोग जनमोर्चा र भट्टराईको स्कूलिङ एकै हो । जनमतबाट खस्किँदै गरेको अवस्था र प्रवृत्तिमा पनि एकरूपता छ ।

२०७४ को मतलाई समेत संरक्षण गर्न नसकेर जनमोर्चा गण्डकी प्रदेशमा शून्यमा झर्‍यो । अब २०८४ मा बाबुरामको अवस्था कस्तो होला ? त्यो हेर्न बाँकी छ । बाबुराम वरपरका एक्ला हुन्, फणीन्द्र । बाबुरामनजिक रहेका सबै लाखापाखा लागिसके । एउटा पद लिएर बसेका फणीन्द्रले बाबुरामलाई कति भरथेग गर्लान् ? बाबुराम–फणीन्द्रको यो नयाँ यात्रा कहाँ पुग्ला ? राजनीतिक घटनाक्रमले पुष्टि गर्दै जानेछ ।

को हुन फणीन्द्र ?

१० वर्षे सशस्त्र युद्धअन्तर्गत दोस्रो वार्ताकाल (२०५९/०६०) मा डा. बाबुराम भट्टराई तत्कालीन नेकपा माओवादीको वार्ताटोली प्रमुख भएर आए । सोहीबेला बाबुरामलाई स्वकीय चाहियो । त्यतिबेला ललितपुर र मकवानपुरका पार्टी इञ्चार्ज अखिल (क्रान्तिकारी)का अध्यक्ष लेखनाथ न्यौपाने थिए । वार्ता राजधानी वरपर हुने भएकाले स्वभाविक रूपमा पार्टीको बढी गतिविधि हुने जिल्ला ललितपुर थियो ।

डा. भट्टराई र न्यौपाने जिल्लावासी (गोरखा)का भएकाले स्वाभाविक रूपमा उनीसँग सम्पर्क बढी हुने भयो । वार्तामा आएपछि बाबुरामले आफ्नो सचिवालयका निम्ति भरपर्दो व्यक्ति पठाइदिन लेखनाथलाई आग्रह गरे । जिल्लावासी भएकाले २०५४ सालतिर नेपाल ल क्याम्पस झरेका फणीन्द्र लेखनाथको आँखामा परे । उपत्यकामा पार्टी र विद्यार्थी गतिविधिमा रहेका फणीन्द्रलाई लेखनाथले बाबुरामको सचिवालयमा पठाइदिएका थिए ।

गोरखाको पालुङटार– ४, राउतेपानी ठाँटीपोखराका फणीन्द्र २०६० मा बाबुरामको संगतमा परे, जसका कारण अहिलेसम्म उनलाई छाड्न सकेका छैनन् । दाङबाट विवाह गरेका फणीन्द्रको श्रीमतीतिरका दिदी/बहिनी, आफन्त प्रायः माओवादी राजनीतिमै छन् । उनका नातेदारका कारण फणीन्द्र बाबुरामलाई छोडेर प्रचण्डसँगै बस्छन् भन्ने धेरैको अड्कल थियो । तर फणीन्द्र बाबुरामसँगै रहे । अहिले बाबुरामलाई सबैले छाड्दा समेत फणीन्द्र संसदीय मोर्चाबाट उनलाई साथ दिएर कांग्रेस नेतृत्वको गण्डकी प्रदेश सरकार जोगाउने एउटा पात्र बनेका छन् ।

फणीन्द्र २०६० मा बाबुरामको सचिवालयमा जोडिएपछि यो पंक्तिकारसँग गज्जबको संयोग परेको थियो । बाबुराम नेतृत्वको टोली आएपछि सरकारसँग २ चरणको वार्ता भयो । वार्ताबाट कुनै निष्कर्ष निस्किएन ।

२०६० वैशाख अन्तिम सातातिर देशव्यापी आमसभा गर्ने निर्णय त्यो बेलाको माओवादीले गर्‍यो । सोही क्रममा डा. बाबुराम भट्टराईले गोरखामा सम्बोधन गर्ने कार्यक्रम तय गरिएको थियो । त्यतिखेर म कान्तिपुरमा भएकाले गोरखा जानका लागि यिनै फणीन्द्रले सम्पर्क गरेका थिए । बिहानै माइक्रोबसको व्यवस्था गरिएको जानकारी अघिल्लो साँझ गराइको थियो । 

स्पेसटाइम दैनिकबाट यदु देवकोटा पनि थिए । हाल अमेरिका रहेका यदु गोरखा निवासी नै भएकाले उनलाई त्यहाँ जान झन् सहज थियो । मलाई कलंकीबाट रिजर्भ माइक्रोबस चढ्न सूचित गरिएको थियो । त्यतिबेला माओवादीहरू अहिलेजस्तो छुट्टा–छुट्टै गाडीमा सेक्युरिटी लिएर तडकभडकसाथ हिँड्ने चलन थिएन । 

बिहान कलंकी पुग्दा एकजना सहायकसहित फणीन्द्र माइक्रोबसबाहिर उभिएका थिए । म माइक्रोबस चढ्दा एक्कासि बाबुराम भट्टराई र उनका बुवा–आमा सिटमा बसेको देखें । बाबुरामसहित बाआमालाई नमस्कार गरें । डा. भट्टराई ४८ वर्ष पुग्दाको दिन उनीबारे एउटा स्टोरी लेखेको थिएँ । त्यो बेलादेखि बाआमा, बाबुरामका भाइ शिव र भाउजूसँग मेरो राम्रै चिनजान थियो ।

‘ए, यो बाबु पनि हो जाने ?’, बाबुरामकी आमाले भनिन् ।

‘उहाँलाई पहिल्यैदेखि चिन्नुहुन्छ है ?’, डा. भट्टराईले हाँस्ने हुहुहु.. शैलीमा आमालाई सोधेका थिए । 

त्रिभुवन पार्क छेउमा ५ मिनेट जति गाडी रोकिनुपर्ने भयो । त्यहीबेला बाबुरामले मलाई भनेका थिए, ‘मानुषीलाई बेलायत पढ्न पठाएको भन्ने समाचारमा अलिक मिस कम्युनिकेसन भएछ तपाईंलाई ।’

‘त्यो त बेलायतबाटै पुष्टि भएर लेखेको समाचार हो डा’साप, केही त्यस्तो त भएन नि ?’, मैले प्रतिप्रश्न गरें ।
 
‘ठिकै छ, त्यस्तो कहिलेकाहीँ हुन्छ,’ उनले त्यति मात्रै भने । अखिल (क्रान्तिकारी)ले २०५९ को एसएलसी हुन नदिने भनेर देशभर शैक्षिक संस्थामाथि आक्रमण गरेको थियो । त्यही सन्दर्भमा मानुषी बेलायतमा रहेको समाचार लेखेको थिएँ । 

कुरिनटार पुग्ने बेला पिपलको बोटनिर लामै जाम पर्‍यो । जाम खुलेपछि मनकामना आइपुग्ने बेलामा फणीन्द्रले एक्कसि चालकलाई भने– ‘गुरुजी, गाडी रोक्नुस् त ।’

‘आफ्नै जिल्ला भए पनि आमा–बुवा अहिलेसम्म केबलकार चढ्नुभएको छैन । आज मौका परेको बेला यतैबाट केबलकार चढाएर जाने विचार हो । हामीले जनयुद्ध शुरू गरेपछिको विकास हो यो । मेरा लागि पनि पहिलो अनुभव हुनेछ’, बाबुरामले केबलकार चढ्ने योजना सुनाउँदै भनेका थिए । 

तलमाथि सरर गर्ने केबलकार धेरै रोकिन्न । धेरै नरोकिने भएकाले चढ्ने बेला बुवाआमा र एकजना भाइसँग बाबुराम केबलकार चढे । ‘उजिरजीलाई पठाउनुस्’ बाबुरामले फणीन्द्रलाई अह्राए ।
 
माथि पुगेपछि मन्दिर घुम्न शुरू गरियो । मनकामना मन्दिरको पश्चिमतिरबाट बाबुरामले आफ्नो गाउँ खोप्लाङ्ग देखाए । बलि दिएकोेतिर आमाले आँखा डुलाइन् ।

‘रगत धेरै बगिसक्यो आमा’, बाबुरामले आमालाई सम्झाउँदै भनेका थिए । 

मन्दिरको मूल ढोकानिर आउँदा बाबुरामले फेरि आमाको आशयलाई बुझ्दै भनेका थिए, ‘मनकामना मन्दिर हेरियो, पूजाआजा गर्नु जरुरी छैन, जाऔं आमा ।’

मन्दिरबाट फर्किनै लाग्दा बाबुरामसँग फोटो खिच्ने ‘फ्यानहरू’ हुरुरु आए । त्यही मौकामा बाबुरामले आमाको हात समाएर डोहोर्‍याए । मन्दिरको गजुर देखिनेगरी फोटो खिच्ने मौका त्यही बेला मिल्यो । केहीबेरमा तल रहेका बाँकी साथीहरू मन्दिर आइपुग्दा बाबुराम आमाबुवासँग  घुमिसकेका थिए ।
केबलकारबाट ओरालो लाग्ने बेला बाबुरामले आमालाई भनेका थिए, ‘आमा हामीले विकास गर्न खोजेको पनि यस्तै हो । देशभरि यस्तै विकास गर्ने हो । ऊ तल हेर्नुस् त, मुग्लिनको बाटो कस्तो देखिन्छ ?’

गोरखा सदरमुकाम पुगेर समाचार लेखें बाबुरामले बाआमासँग मनकामना दर्शन गरेकोबारे । गोरखामा कान्तिपुरका लागि ईश्वरी न्यौपाने (हाल अमेरिका)ले रिपोर्टिङ गर्थे । उनीसहित संयुक्त बाइलाइनमा समाचार लेखेपछि अर्को दिन बिहान निकै चर्चा भयो ।

गोरखामा फोटो कलर ल्याब नभएकाले फोटो पठाउने सम्भावना थिएन । अर्कोदिन सभा भयो । सभा हुने बेला बाबुरामले बाआमालाई पनि मञ्चमै राखे । बाबुरामले त्यही भाषणमा चिरञ्जीवीकुमार वाग्लेलाई ‘खुर्सानी माइलो’ भनेर उपनाम दिएका थिए । ईश्वरी र मैले सोहीबमोजिम समाचार पठायौं । भोलिपल्ट कान्तिपुरमा बाबुरामको मुख्य समाचारसँगै ‘खुर्सानी माइलो’ शीर्षकमा बक्स समाचार बनेछ ।

दुई दिनपछि काठमाडौं फर्किएँ । त्यतिबेलासम्म बाबुरामले बाआमालाई मनकामना दर्शन गराएको बहस सेलाएको थिएन । दुई दिनपछि रिल सफा गरें । मनकामना मन्दिरवरपर बाबुरामले आमाबुवालाई दायाँबाँया राखेर हिँडाएको गज्जबकै फोटो रहेछ । नारायण दाइलाई देखाएँ ।

‘लाटा, यस्तो गज्जबको फोटो किन लुकाएको ? अस्ति स्टोरीमा राख्न पाएको भए झन् कति राम्रो हुन्थ्यो होला ? ल आज मेन फोटो,’ नारायण दाइले भने ।

‘कोशेलीमा लोख्नुपर्ला भनेर दाइ, हिजो रिल सफा गर्ने पैसा नभएर पनि हो,’ मैले जवाफ फर्काएँ ।

‘ठीक छ, अस्ति समाचारमा आएकोबाहेक अनुभव लेख, राम्रो हुन्छ । अरू धेरै फोटो कोशेलीमा युज गरौंला । यो फोटो त भोलि पनि चर्चा हुन्छ, गज्जबको छ’, फोटो छान्दै नारायण दाइले भनेका थिए ।

अर्को बिहान मुख्य फोटो भएर आउँदा थप चर्चा भयो । 

साताको चर्चित फोटो र स्टोरी भनेर अंग्रेजी नेपाली टाइम्स साप्ताहिकले साभार गर्थ्यो । पछि त्यही फोटो र डा. भट्टराई बाआमासँग मनकामना पुगेको समाचारलाई नेपाली टाइम्सले साभार गर्‍यो ।

डा. भट्टराईको आमाको निधन भयो । डा. भट्टराईको लेख नेपालमा आएछ आमाको सम्झनामा । त्यही फोटो कान्तिपुरबाटै पुनः खिचेर नेपाल साप्ताहिक म्यागेजिनले साभार गरेको थियो ।

२०६० देखि बाबुरामसँग रहेका यिनै फणीन्द्र त्यो बेलाका समाचारका सूत्राधार थिए । यतिखेर गण्डकी प्रदेश सरकार जोगाउन अंकगणितमा सामेल भएका छन् । राष्ट्रिय राजनीतिमा बाबुरामको ओरालो यात्राका सहयात्री फणीन्द्रको गण्डकी प्रदेशको यो राजनीतिक यात्रा कहाँसम्म पुग्छ, त्यो भने भावी दिनले नै देखाउने छ ।