कैलाली (रामपुर) – दशगजा अर्थात् ‘नो म्यान ल्याड एरिया’को जिरो पोइन्टदेखि दायाँ र बायाँ करीब ९/९ मिटरको दूरीमा कुनै पनि स्थायी किसिमका मानवीय क्रियाकलाप हुनु हुँदैन । 
तर कैलाली जिल्लासँग जोडिएको २ देशीय सीमा नाकाको दशगजा क्षेत्र दुवै तर्फको अतिक्रमणको चपेटामा परेको छ ।

जिल्लाको कैलारी गाउँपालिका–७ रामपुर र भारतको लखिमपुर खिरी जिल्लाको बेलापरासुवाबीचको दशगजा क्षेत्र अतिक्रमणको चपेटामा परेको हो । दुवै देशका स्थानीयले आ–आफ्नो क्षेत्रबाट अतिक्रमण गर्दै दशजगा क्षेत्र नै खनजोत गरी हाल गहुँ लगायत हिउँदे बाली छरेको कैलारी गाउँपालिका–७ का वडा अध्यक्ष कमल चौधरीले जानकारी दिए ।

‘यहाँ एक पक्षबाट मात्रै होइन । दुवै पक्षका स्थानीयले अतिक्रमण गरी दशगजा बाँकी राखेनन् । जसले गर्दा सीमा क्षेत्र छुट्याउनै गाह्रो छ,’ वडा अध्यक्ष चौधरीले भने, ‘बेलैमा सावधानी अपनाउन सकिएन भने यसले भविष्यमा ठूलो दुर्घटना निम्त्याउँदैन भन्न सकिँदैन । सीमा क्षेत्र निकै संवेदनशील क्षेत्र भएकाले केही भइहाल्यो भने कञ्चनपुरको पुनर्वासको घटना दोहोरिन्न भन्न सकिन्न ।’

दुवै तर्फका केही स्थानीयले दशगजा अतिक्रमण गर्दा हाल करीब ३ किलोमिटर २ देशीय सीमाना खेतको आलीमा परिणत भएको छ भने कतिपय स्थानमा त झनै आली समेत नभएकाले सीमाना छुट्याउन सकिने अवस्था नभएको वडा अध्यक्ष चौधरीले जानकारी दिए । तर भारतीय पक्षले बढी सतर्कता अपनाएपनि नेपाली पक्ष बेखबर भएको बताइएको छ ।

तर सशस्त्र प्रहरी बल बोर्डर आउट पोस्ट भजनीका प्रहरी निरीक्षक धनबहादुर सिंहले सीमा क्षेत्र स्पष्ट नहुँदा समस्या भएको बताए । सो क्षेत्र नदीको बगर क्षेत्र रहेको बताउँदै प्रहरी निरीक्षक सिंहले बगरका कारण सीमाना स्पष्ट नहुँदा स्थानीय किसानले आ–आफ्नो तर्फबाट अतिक्रमण गरेको बताए । समस्या समाधानको लागि माथिल्लो निकायलाई समेत जानकारी गराइसकेको उनले बताए ।

सो क्षेत्रमा सहायक सीमा स्तम्भ पनि हराएका छन् । प्रहरी निरीक्षक सिंहका अनुसार ७२२/१, ७२२/२ र ७२२/३ नम्बर गरी ३ वटा सहायक स्तम्भ हराएका छन् । जसले गर्दा सीमा क्षेत्र कुन देशको कहाँसम्म हो ? भनेर छुट्याउन सकिने अवस्था समेत नरहेको बताइएको छ । जसको मौका छोपी किसानले दशगजा क्षेत्र अतिक्रमण गरेका हुन् ।

सीमा विवादले नेपालीलाई पीडा

सुदूरपश्चिम प्रदेशको विभिन्न जिल्लामा २ देशीय सीमा विवाद बेला बखत हुँदै आएको छ । चाहे कञ्चनपुरको सीमा क्षेत्रमा एसएसबीको गोली काण्ड होस्, चाहे दार्चुलामा एसएसबीले नेपाली भूमिमा काठे पूल निर्माणको घटना होस् । नेपाली जनताले नै दुःख पाएका छन् । कैलालीको फूलवारी, भजनीको मौरियामा पनि बेलाबखत सीमा विवाद हुँदै आएको छ ।

२०७३ फागुन २६ गते कञ्चनपुरको नेपाल–भारत सीमा क्षेत्रमा सीमा विवादपछि एसएसबीले गोली चलाउँदा आनन्द बजारका २० वर्षीय गोविन्द गौतमले ज्यान गुमाउनुपरेको थियो । घटनाबाट पाठ सिकेर सावधानी अपनाउनुपर्नेतर्फ राज्य अग्रसर हुनुपर्ने स्थानीयको भनाई छ ।

केही समय अगाडि नेपाली भूमि हौसलपुर क्षेत्रमा पनि सीमा विवाद देखिएको थियो । भारतीय पक्षले दशगजा क्षेत्रसहित नेपाली भूमि अतिक्रमण गरी बेसार रोपेका थिए । पछि स्थानीयबीच बेलाबखत विवाद हुन थालेपछि २ देशीय सुरक्षा टोलीलगायत सरोकारवालाले अतिक्रमित क्षेत्र खाली गराएको थियो । तर रामपुर क्षेत्रको अतिक्रमित क्षेत्र खाली नगराउँदा स्थानीयबासी चिन्तित बनेका छन् ।

२ सय ९० सीमा स्तम्भ निर्माण हुन बाँकी

कैलाली–कञ्चनपुर जिल्लास्थित अझै २ सय ९० सीमा स्तम्भ निर्माण हुन बाँकी रहेको छ । नेपाल–भारत सीमा सर्वे टोली सदस्य सुदर्शन सिंह धामीका अनुसार कैलाली–कञ्चनपुरमा अझै २ सय ९० सीमा स्तम्भ निर्माण हुन बाँकी रहेको छ । कैलालीमा पर्ने २ सय ८२ सीमा स्तम्भमध्ये ७३ वटा र कञ्चनपुरमा पर्ने ३ सय ७७ पिलरमध्ये २ सय १७ वटा अझै निर्माण हुन बाँकी रहेको हो । 

कैलालीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी बाबुराम श्रेष्ठले २ देशीय सीमा विज्ञ टोलीमार्फत् सर्वेक्षण भई निर्माण हुन बाँकी सीमा स्तम्भ निर्माण तथा मर्मत सम्भार हुने जानकारी दिए ।