बुटवल– रूपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिका वडा नम्बर ४ का ९ जना महिलाले क्षितिज नमूना कृषक समूह गठन गरी यस वर्षदेखि व्यवसायिक पुष्प खेती शुरू गरेका छन् ।

गएको जेठमा प्रदेश सरकारले उनीहरूलाई व्यवसायिक पुष्प खेती तथा बगैँचा व्यवस्थापन तालिम दिएको थियो । थोरै लगानीमा धेरै प्रतिफल पाउने भएपछि उत्साहित हुँदै उनीहरूले तालिमपछि फूल खेती शुरू गरेका हुन् ।

१० कठ्ठा जग्गामा लगाइएका सयपत्री फूल दिपावली (तिहार) का लागि तयारी अवस्थामा छन् । फूल ढकमक्क फूल्न थालेपछि त्यहाँ फोटो खिचाउन जानेहरूको लर्को लाग्न थालेको छ । यस वर्षको तिहार आउन धेरै दिन बाँकी छैन । 

समूहकी अध्यक्ष नविना भण्डारीले स्थानीय स्तरमै रोजगार सिर्जना गरी भारतीय फूलको आयात रोक्न पुष्प खेती शुरू गरेको बताइन् । उनीसहित अन्य महिलाहरू पनि बिहानदेखि साँझसम्म बगैँचामा फूलको व्यवस्थापनमा खटिन्छन् । 

उनले भनिन्, ‘अहिलेको तिहारमा ५ हजार माला बिक्री गर्ने लक्ष्य छ । दैनिक रूपमा यहाँ आएर तिहारमा हामीलाई फूल दिनुहोला भन्ने धेरै छन् । तर, हामीहरूले माला बिक्री गर्ने योजना बनाएका छौं ।’

फूल खेती कम लगानी, थोरै जमिन र कम मेहेनतमा छिटो आम्दानी गर्न सकिने व्यवसाय मानिन्छ । 

बुटवल–१३ नयाँ गाउँमा पौरखी कृषि नारी फर्म चारजना महिलाहरूले पनि यस वर्षदेखि फूल खेती शुरू गरेका छन् । 

सीता खनाल, बनिका भण्डारी, टीका भण्डारी र कान्त बेल्वासेले २ लाख लगानीमा पुष्प खेतीमा हाल हाले । 

उनीहरूले एकपटक फूल बिक्री २० हजारभन्दा बढीका फूल बिक्री गरिसके । रूपन्देही सहित प्रदेशलाई फूलमा आत्मनिर्भर बनाउने उद्देश्यका साथ पुष्प खेती शुरू गरेको सञ्चालक सीता खनालले बताइन् ।

सीता राजनीतिकर्मी पनि हुन् । उनीहरूले खाली रहेको झण्डै दुई बिगाहा जग्गामा फूल लगाएका छन् । अहिले बुटवल उपमहानगरपालिकाले आफ्ना हरेक कार्यक्रममा उनीहरूले उत्पादन गरेको फूलको प्रयोग गर्ने भएको छ । 

अर्की सञ्चालक टीका भण्डारीले यहाँका हरेक कार्यक्रममा भारतीय फूलको आयात रोक्न फूल खेती शुरू गरिएको बताइन् । 

गत वर्षदेखि तिलोत्तमाको कुञ्जलापुरमा देवी वाग्ले लगायतको महिला समूहले तिलोत्तमा सहकदम कृषक समूह गठन गरी पुष्प खेती शुरू गरिसकेको छ । 

वाग्ले एक सार्वजनिक कार्यक्रममा उनलाई लगाइदिएको मालाले रंग कपडा सर्‍यो । तर, उक्त कपडा धुँदा पनि रंग नगएपछि अहिले केमिकलयुक्त फूललाई निरुसाहित गर्न फूल खेती शुरू गरेको बताउँछिन् ।

'गत वर्ष हामीले दुई हजार ५ सय माला बिक्री गर्‍यौं, यो वर्ष त्यसलाई बढाउने सोच छ । गत वर्ष २ सय रूपैयाँसम्ममा माला बिक्री भएका थिए,’ उनले भनिन् ।

अहिले रूपन्देही लगायत प्रदेश पाँचमा व्यवसायिक फूल खेतीमा महिलाहरू उत्साहजक रूपमा लागेका छन् । 

देशमा लगन गरे राम्रै आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने उदाहरण प्रस्तुत गर्न पनि महिलाहरूले फूलखेती शुरू गरेका हुन् । 

रूपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिकाले भारतीय माला र फूल कुनै पनि कार्यक्रममा प्रयोग नगर्न आग्रह गरिसकेको छ । 

‘हामी प्रदेशलाई फूलमा आत्मनिर्भर बनाउने गरी विभिन्न ठाउँमा महिलाहरू जुटेका छौं, हामी सफल भएरै छाडछौं,’ महिलाहरू भन्छन् ।

विभिन्न सार्वजनिक कार्यक्रममा भारतीय फूल र मालाहरूकै प्रयोग हुन्छ । 

नेपालमा हरेक वर्ष न्यूनतम रु.२० करोड बराबरको फूल आयात हुने नेपाल पुष्प व्यवसायी महासंघको आंकलन छ ।

पुष्प व्यवसायी संघका प्रदेश पाँचका अध्यक्ष रमेश पाण्डेले महिलाहरू उत्साहजनक रूपमा फूल खेतीमा लागेकोले केही वर्षभित्रै प्रदेश ५ फूलमा आत्मनिर्भर हुने बताए । 

पाण्डेले भने, ‘फूलमा भन्सार रेकर्ड प्रायः नहुने भएकाले २० करोड रूपैयाँभन्दा बढीकै फूल आयात होला । त्यसैले, फूलमा आत्मनिर्भर बन्न निजी क्षेत्रबाट हामीले धेरै काम गरिरहेका छौं ।’ 

पाण्डेले महिला कृषकहरूलाई फूलका विरुवा उत्पादनदेखि कसरी लगाउने भन्ने प्रशिक्षण पनि दिँदै आएका छन् । 

रून्देहीको तिलोत्तमाका धेरै वडा र सैनामैनाका सबै वडामा फूल खेती शुरू भएको छ । पाल्पा, दाङ, कपिलस्तुदेखि बाँकेका विभिन्न क्षेत्रहरूमा पनि व्यवसायिक पुष्प खेती थालिएको छ । प्रदेश सरकारले पनि पुष्प खेती गर्ने किसानहरूलाई अनुदान दिएको छ । 

प्रदेशभित्रका पहाडी जिल्लामा खासै भारतीय मालाको प्रयोग नहुने भए पनि तराईका ६ जिल्लामा चाडपर्व, विभिन्न शुभकार्यका लागि भारतबाटै माला आउने गर्छन् । 

यहाँ तिहारमा झण्डै ५ लाखभन्दा बढी माला भारतबाट आउने व्यवसायीहरूको आंकलन छ । त्यसलाई निरुसाहित गर्न यहाँका महिला कृषकहरू लागेका छन् । 

रूपन्देही प्रदेशको राजधानी हो । यहाँ धेरै कार्यक्रमहरू हुन्छन् । त्यसका लागि मालाको खपत पनि बढ्दै गएको छ । त्यस्तै प्रशस्त मठमन्दिर भएको, धार्मिक कार्य, मेला महोत्सव तथा सभा समारोहमा पनि मालाहरूको माग बढ्दो छ । 

भारतबाट आयात हुने फूल उपभोक्तासम्म आइपुग्दा महङ्गो हुने भएकाले पनि आफनो क्षेत्रमा फूलखेती गर्दा सस्तोमा उपलब्ध गराउन सकिने र स्वदेशको पैसा स्वदेशमा नै लगानी हुने भएकाले फूल खेतीको महत्त्व धेरै नै रहेको छ ।

चाडपर्वमा मात्र होइन यहाँ १२ महिना नै फूलको माग बढिरहेको छ ।