रूपन्देहीकी यमुना चापागाईं पेशाले चुरा उद्योगी हुन् । उनको परिचय अहिले त्यतिमा मात्र सीमित छैन, सकारात्मक सोच र दृढ इच्छाशक्तिले यमुनालाई प्रदेशकै नमूना र सफल महिला उद्यमी बनाएको छ ।

उनी १८ जना महिलाहरूकी रोजगारदाता समेत बनेकी छन् ।

बिहे भएको छोटो समयमै यमुनाका पतिको निधन भयो । उनले अनेक दुःख भोगिन्, आर्थिक अभाव झेलिन् ।

केही उद्यम गर्नुपर्छ भनेर धेरै व्यवसाय गर्न हात हालिन् तर सफलता पाउन सकिनन् । चुरा व्यवसायले उनलाई उज्ज्वल भविष्यतर्फ लग्यो । अन्नतः उनलाई चुरा उद्योगले सफलता दिलायो ।

‘सफलता खोज्नेहरूले कहिल्यै हार मान्दैनन्,’ यमुना भन्छिन्, ‘मेरो संघर्षको कथा पीडा र अभावसँग जोडिएको छ ।’ 

भारतमा देखेको त्यो उद्यम

यमुुनाका दाइहरू भारतको दिल्लीमा काम गर्थे । यमुना दाइहरूलाई भेट्न कुनै समय दिल्ली पुगेकी थिइन् । उनीहरू बस्ने डेरानजिकै यमुनाले भारतीय महिलाहरू चुरा बनाउने तालिम लिइरहेका देखे ।

यमुनालाई चुरा बनाउने तरिका सिक्ने रहर थियो तर उनी नेपाली भएकै कारण सिक्न पाइनन् । ती महिलाहरूले चुरा बनाइरहेको दृश्य यमुना झ्यालबाहिर घण्टौं उभिएर हेरिरहन्थिन् । 

‘जब मनमा सिक्ने हुटहुटी हुन्छ, तब हेरेर पनि सिक्न सकिँदो रहेछ,’ यमुना चापागाईं भन्छिन्, ‘सुनेर, हेरेर अनि पछिल्लो समय चुराको काम गरेरै सिकें । चुराले मलाई उद्यमी बनायो । नयाँ पहिचान दियो, परिचय दियो र सबैका बीचमा यमुना भनेर चिनायो ।’

यतिबेला रुपन्देहीको शुद्धोधन गाउँपालिका–४ हाटबजार लाइनमा यमुनाको भगवती महिला चुरा उद्योग छ । २ छोरीकी आमा यमुनाले कान्छी छोरीको नामबाट उद्योग खोलेकी छन् । 

पतिको निधन भएपछि ...

विक्रम संवत् २०५७ सालमा १७ वर्षको उमेरमा अर्घाखाँचीकी यमुनाले बिहे गरिन् । बिहेपछि १० वर्ष सँगै जीवन व्यतित गरेपछि यमुनाका पतिको निधन भयो । त्यसपछि २ छोरीहरू यमुनाको निम्ति जीवन जिउने सहारा बने । 

२०६९ सालमा ८ हजार रुपैयाँ लगानी गरेर चुरा बनाउने उद्योग शुरू गरिन् उनले । त्यो उद्योग शुरू गरेर यमुनाले चुरा सम्बन्धी धेरै कुरा सिक्ने अवसर प्राप्त गरिन् । चुराका लागि आवश्यक पर्ने केमिकलबारे जान्न र बुझ्न उनी भारतको फिरोदावाद समेत पुगिन् । ‘धेरै दुःख पाएँ, त्यो दुःखले आज सुखको बाटोतिर लम्काएको छ,’ उनले भनिन् ।

काँच र मेटलबाट विभिन्न थरिका आकर्षक चुरा र कंगनहरू बनाउँदै आएकी छन् यमुना । यमुनाले उत्पादन गरेका चुरा नवलपरासी, रुपन्देही र कपिलवस्तुका बजारमा बिक्री हुुन्छन् । आफ्नै २ वटा गाडीमा यमुनाले चुराको बजारीकरण गरिरहेकी छन् । यमुनाको चुरा उद्योगमा अहिले ५० लाख रुपैयाँ लगानी भइसकेको बताइएको छ ।

२०७१ सालमा चुरा उद्योगलाई घरेलु र गाउँपालिकामा औपचारिक दर्ता गरिएको हो । चुरा बनाउन र बजारीकरण गर्न १८ जना दिदीबहिनीहरू र २ जना दाजुभाइलाई प्रत्यक्ष रोजगारी दिइएको छ । 

२०७४–२०७६ सालसम्म चुराको बिक्रीले धूरी नाघेको यमुनाले बताइन् । त्यतिबेला रातदिन चुरा बनाउने कामले गर्दा खान र सुत्ने मौका नै नपाइएको उनले सुनाइन् । ‘२४ घण्टामा मुस्किलले २ घण्टा सुत्थें,’ उनले भनिन्, ‘पछिल्लो समय कोरोनाले उद्योगलाई शिथिल बनाएको छ ।’

विभिन्न सरकारी एवं गैरसरकारी संघसंस्थाले आयोजना गर्ने ‘चुरा बनाउने तालिम’ दिन उनी देशका धेरै ठाउँमा पुगिन् । चुरालाई आवश्यक कच्चा सामग्री समेत बेच्दा दिनमा ५० हजार बढी आम्दानी समेत गरिन् । यस्तो फाइदै–फाइदाको कामले उनको प्रगतिलाई सबैले देख्न पाए । आफ्नै परिश्रम र पसिनाबाट यमुनाले २ वटा घर ठड्याइन् ।

वार्षिक १० लाख नाफा

यमुनाले चुरासँगै गार्मेन्ट उद्योग सञ्चालन गरेको पनि २ वर्ष पुग्दैछ । गार्मेन्टमा आफूले नै कटिङ गर्छिन् र सिलाउँछिन् पनि । आधुनिक सिलाइकटाइबारे यूट्युब हेरेर नै सिकेकी हुन् ।

मासिक २ लाख रुपैयाँ आफ्नो उद्योगमा काम गर्ने कर्मचारीका लागि यमुनाले खर्चिनुपर्छ । घर व्यवहार, छोरीको पढाइ, स्वास्थ्य उपचार, बिजुली–पानी सबै खर्च कटाएर वर्षमा उनले १० लाख बढी नाफा कमाउँछिन् । ४० वर्ष पनि नपुगेकी यमुनाको जोशजाँगरमा पनि कुनै कमी आएको छैन ।

यमुनाको उद्योगमा स्थानीय दिदीबहिनी र दाजुभाइले काम गर्छन् । सीप सिकाएकी छन्, आफ्नो गाउँ, ठाउँको चिनारी र इज्जत बढाएकी छन् । 

आमा सँगसँगै छोरीहरू

यमुनाले आफ्नी कान्छी छोरीलाई चुरा र जेठी छोरीलाई गार्मेन्टको जिम्मेवारी दिएकी छन् । दुवै छोरीहरू आफ्नो कामप्रति प्रतिबद्ध छन् । सानैदेखि उद्यमी बन्ने संकेत देखाएका छन् । आमालाई साथ दिएका छन्, सहयोग गरेका छन् ।

चुरा बनाउँदा र लगाउँदा कतिका हात काटिए होलान्, समाजमा कुरा काट्नेहरूका मुख चुरा उद्योग खोलेर बन्द गरिदिएकी छन् यमुनाले । प्रगतिशील र उन्नतिपूर्ण काम गरेको देखेर विभिन्न संघसंस्थाले पुरस्कृत र सम्मानित गरेका छन् उनलाई । पुरस्कार र सम्मानले यमुनाको जीवनमा नयाँ उत्साह जागृत भएको छ ।

राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीलाई आफूले बनाएको चुरा उपहार दिँदा सबैभन्दा बढी खुशी लागेको यमुना बताउँछिन् ।  

छोरीहरूको स्नेह, माया, ममता र सहयोगले उनी दुःखलाई बिर्सिन्छिन् र उद्योगलाई अघि बढाउँछिन् । उनले दुःखका पहाडलाई कर्मको कुहिनाले भत्काइरहेकी छन् । कहिलेकाहीँ मन र तन थाक्दा छोरीहरूको मुस्कानले उत्साह थप्ने गरेको यमुना बताउँछिन् ।