ग्लोबल आईएमई बैंकसँगको सहकार्यमा राष्ट्रिय सहकारी बैंक लिमिटेडले सहकारी क्षेत्रमा डिजिटल बैंकिङको अभ्यास गर्ने तयारी गरेको छ ।

सहकारीहरूमा ‘एटीएम’ जस्तै ‘कूपकार्ड’को प्रयोग गरेर बिनाझन्झट रकम लिन सकिने सुविधा ल्याउने तयारी बैंकले गरेको हो । 

यसका लागि गत फागुन २२ गते  ग्लोबल आईएमई बैंक, राष्ट्रिय सहकारी बैंक र स्मार्ट च्वाइस लिमिटेडबीच सम्झौता भयो । 

अहिले त्यो सम्झौता कार्यान्वयनको चरणमा जान लागेको छ ।

अबको केही समयमा सहकारीका ग्राहकहरूले अब सहकारी संस्थामा एटीएम प्रयोग गर्न पाउने भएका छन् । 

हालसम्म बैंकमा मात्रै एटीएम प्रयोग गरिरहेकाहरूले अब सहकारीमा आवद्ध भएमा सहकारीकै एटीएम प्राप्त गर्न सक्नेछन् ।

हालसम्म निकै न्यून संख्यामा मात्रै सहकारीहरूले गर्ने विषयमा ग्लोबल आइएमई बैंकले सहजीकरण गरेको छ ।

सहकारी संस्थाहरूमा एटीएम कार्डको प्रयोग गर्ने ग्राहकमैत्री योजनामा सहकारी बैंक थियो । सहकारी बैंकको यस योजनामा ग्लोबल आईएमई बैंक लिमिटेडले सार्थकता दियो । 

के हो कूप कार्ड ? 

कूप कार्ड बैंकहरूको जस्तै सहकारीको ‘एटीएम’ कार्ड हो । 

यतिन्जेल बैंकहरूले एटीएम कार्ड जारी गर्दै आएका थिए भने सहकारीमा यो अत्यन्तै न्यून संख्याले मात्रै प्रयोगमा ल्याएका थिए ।

केन्द्रीय बैंक नेपाल राष्ट्र बैंकले सहकारी संस्थासमेतमा ‘डिजिटाइजेशन’को व्यवस्था गर्दै लैजाने मौद्रिक नीतिमार्फत व्यवस्था गरेपछि राष्ट्रिय सहकारी बैंक लिमिटेडले यसमा अग्रसरता देखाएको हो । जसलाई ग्लोबल आईएमई बैंकले साथ दिएको छ । 

कूप कार्ड व्यवस्था गर्ने सम्झौतापत्रमा ग्लोबल आइएमई बैंक, सहकारी बैंक लिमिटेड र स्मार्ट च्वाइस लिमिटेडबीच हस्ताक्षर भएको छ । 

यो सम्झौतामार्फत शुरूवाती समयमा नै एक लाख सहकारीका सदस्य (ग्राहक)ले एटीएम कार्ड पाउनेछन् ।

ग्लोबल आईएमई बैंकका देशभर रहेका शाखासञ्जाल तथा नेटवर्कबाट निशुल्क रूपमा सहकारीको आफ्नो निक्षेप ग्राहकले एटीएममार्फत झिक्न सक्नेछन् ।

ग्लोबल बैंकको त्यो साथ...

राष्ट्रिय सहकारी बैंक लिमिटेडका अनुसार हाल मुलुकभर करिब ३० हजार हाराहारीमा सहकारी संस्था रहेका छन् ।

ती सहकारीहरूमध्ये अत्यन्तै न्यून अर्थात करिब ३५ सहकारी संस्थाहरूले मात्रै अहिले एटीएममार्फत ग्राहकलाई नगद कारोबारको सुविधा दिइरहेका छन् । 

यसो हुनुमा सहकारी संस्थाहरूको पुँजी प्रयाप्तता कम हुनु मुख्य कारण हो । 

राष्ट्रिय सहकारी बैंक लिमिटेडका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) बद्री कुमार गुरागाईंले एटीएम मात्रै राख्नका लागि पनि धेरै लगानी चाहिने भन्दै अधिकांश सहकारीको त्यो अवस्था नहुने बताउँछन् । 

उनका अनुसार अहिले ग्लोबल आईएमई बैंकले सहकारीहरूलाई साथ दिएको छ ।

यसबाट सहकारीहरूले अतिरिक्त एटीएमका लागि लगानी गर्नुपर्दैन । ग्लोबल आईएमई बैंकले आफ्ना एटीएमहरूमार्फत निशुःल्क यो सुविधा प्रदान गर्छ । 

‘धेरै सहकारीहरूको टीएम कार्ड राख्न सक्ने अवस्था छैन,’ सीईओ गुरागाईं भन्छन्,‘एउटा मेशिनमा करिब ८, १० लाख रुपैयाँ लाग्छ । जनशक्ति चाहिन्छ र ३०, ४० लाख नगद होल्ड गर्न सक्नुपर्छ । तर त्यो अवस्था अहिले छैन ।’

थुनिएका नगद फर्मल सेक्टरमा ल्याउने प्रयास

पछिल्लो समय बैंकिङ अथवा ‘फर्मल’क्षेत्रमा तरलता अभाव चुलिँदो छ । सहकारी संस्थाहरूमा एटीएमको सुविधाले घरभित्र थन्किएर बसेका नगदहरूलाई समेत औपचारिक क्षेत्र (फर्मल सेक्टर) मा ल्याउन सकिने राष्ट्रिय सहकारी बैंकका सीईओ गुरागाईं बताउँछन् ।

उनले सहकारीमा चिनजानका आधारमै पनि नगद राख्ने तर चाहिएको समयमा झिक्न नपाउने समस्याले मानिसले घरघरमै नगद राखेको अनुमान लगाए । 

‘घरमा नगद नै राख्न थाले पछि त प्रणालीमा नै समस्या हुन्छ,’ उनी भन्छन्,‘त्यसैकारण सस्तोमै र जुनसुकै समयमा रकम निकाल्न मिल्ने हुँदा बैंकिङ वा सहकारी प्रणालीमा नगद आउने भयो । कूप कार्ड प्रयोजनमा ल्याउनुको अर्को महत्वपूर्ण उद्देश्य यो पनि हो ।’

सेवामुखी सहकारीको अभ्यास

सहकारी संस्थाहरू ग्रामिण दूरदराजमा समेत पुगेका छन् । प्रायः हरेक घरपरिवार सहकारीसँग जोडिएका छन् । सबै नागरिक जोडिने सहकारी अझै व्यवहारिक तथा प्राविधिक रुपमा भने सहज छैन । प्रविधिमैत्री बन्न सकेका छैनन् ।

ग्लोबल बैंकसँगको यस सहकार्यले सहकारीहरू प्रविधिमैत्री हुन ठूलो सहयोग पुग्ने सहकारी क्षेत्रका सरोकारवालाहरू बताउँछन् । 

राष्ट्रिय सहकारी महासंघका अध्यक्ष मिनराज कँडेलले सहकारीहरूलाई थप सेवामैत्री बनाउन पनि कूप कार्डको प्रावधानले सहयोग पुर्‍याउने बताए । 

उनका अनुसार, अहिले सहकारीहरूमा सहकारीको समयभन्दा अन्य समयमा आवश्यक पर्दा नगद झिक्न सकिँदैन । तर कूप कार्डको प्रयोगले जुनसुकै समयमा पनि नगद झिक्न सकिन्छ ।

अध्यक्ष कँडेलले भने,‘अहिले सहकारीहरू प्रविधिमै जानै पर्नेछ । यसका लागि पनि कूप कार्डले सहयोग गर्छ ।’

कहिलेदेखि आउँछ कार्यान्वयनमा ? 

अहिले कूप कार्ड सञ्चालनका लागि स्विकृति पाइसकेको छ । 

सहकारी बैंकका अध्यक्ष गुरागाईंका अनुसार, चीनको युनियन पेले स्विकृति दिएपछि कूप कार्ड अहिले चीनमै प्रिन्ट भइरहेको छ । 

सामान्य अवस्था रहिरहे अबको ५० दिनसम्ममा कार्ड नेपाल आइपुग्ने र सहकारीहरूले पाउने उनी बताउँछन् । 

त्यसको केही दिनपछि इच्छुक सहकारीहरूले कूप कार्ड प्रयोग गर्न सक्नेछन् । 

अध्यक्ष गुरागाईंका अनुसार सहकारीहरूलाई कूप कार्ड लिने वा नलिने दुवै सुविधा हुन्छ । 

उनी भन्छन्, ‘सहकारीहरूले दुवै च्वाइस प्रयोग गर्न सक्छन् । तर अहिले मार्केटले प्रविधि मागिरहेको छ । उनीहरू यसबाट पन्छिन्छन् जस्तो लाग्दैन ।’

उनले आगामी दिनमा सहकारीहरूले कूप कार्ड लिन चाहने तर सबैलाई दिन चुनौति हुन सक्ने बताए । 

अहिले कूप कार्ड प्रयोग गर्नका लागि करिब एक हजार सहकारीलेमात्रै क्षमता राख्छन् । 

बिस्तारै उनीहरूको समेत क्षमता वृद्धि गर्दै प्रविधिमैत्री बनाउँदै लैजाने अध्यक्ष गुरागाईंको भनाइ छ । 

के हुन्छ सहकारीलाई कूपकार्ड दिने प्रक्रिया ? 

कूप कार्ड लिनका लागि सहकारीहरूले शुरूमा आफ्नो कार्यविधि बनाउनुपर्छ । 

यसलाई कसरी चलाउने भन्नेबारे नीति बनाइसकेपछि सहकारी बैंकमा उनीहरूले प्रस्ताव लैजानुपर्छ । 

यसपछि बैंकले सहकारीको सफ्टवेयरको क्षमता तथा चुस्त दुरुस्त अवस्थाको बारेमा निरीक्षण गर्छ । 

त्यसपछि मात्रै ग्लोबल आईएमई बैंकको एटीएममार्फत सहकारीले एटीएम कार्ड प्रयोग गर्न पाउँछन् । 

अहिले नेपालको वित्तीय क्षेत्रको १५ देखि २० प्रतिशत सहकारी रहेको छ । सीईओ कँडेलले अहिले विस्तारै सहकारीहरूले डिजिटलमैत्री अभ्यास गर्न लागेको बताउँदै सबैमा पुग्न भने केही समय लाग्ने बताए ।