यो वर्षको हिउँदको मध्यान्तर कटिसक्दा माघ दोस्रो साता देशभर हल्का वर्षा भयो ।  उच्च पहाडी तथा हिमाली जिल्लामा हिउँ समेत पर्‍यो । माघको दोस्रो साताको बुधबार एकाएक बदलिएको मौसमपछि साँच्चै प्रकृति फूलाउने गरी राजधानी उपत्यका वरिपरी पनि हिउँ पर्‍यो ।

भनिन्छ, ‘आफैसँग भएको वस्तु त्यति प्रिय लाग्दैन, जति टाढाको वस्तुको याद आउँछ ।’ यही भनाइजस्तै यो वर्षको माघमा परेको हिउँ भेट्न हामी पनि काठमाडौं उपत्यका छेउकै लेक फूलचोकी गयौँ । 

हिउँदमा हिउँ पर्दा चिसो मात्रै महशुस हुँदैन, एक तरिकाले प्रकृति फूलेको पनि महशुस गर्छन् मानिसहरु । त्यसैले पनि होला हिउँ पर्दा कठ्यांग्रिदो चिसोमा हिउँसँग लडिबुडी गर्न पनि पछि पर्दैनन् ।

एक उत्साहको यात्रा

बिहीबार बिहानै काठमाडौंको बागबजारबाट हाम्रो यात्रा सुरु भयो । फूलचोकी पुगेर हिउँसँग खेल्दै राजधानी खाल्डोका लागि तस्वीर उपहार बोकी ल्याउने सपनासहित सहकर्मी गगन र म चिसो छिचोल्दै गएका थियौँ ।

उत्साहको यात्रामा कठ्याङ्ग्रिदो चिसोले खासै असर गरेन । उसो त जाउलाखेल नपुग्दै सहकर्मी गगनले मेरा हात कठ्याङ्ग्रिए नभनेको होइन । तर, हिउँ फूलेको फूलचोकी हेर्ने रहरभन्दा त्यो समस्या निकै सानो थियो । हामी करिब साढे ८ बजे गोदावरी पुग्यौँ ।

उत्साहको यात्रामा एक सानो बाधा पनि आयो, गोदावरीमै हामी जाँदै गर्दा बाटोमा दूई कालो रंगका भुस्याया कुकुरले बाटो काट्न थाले, मोटरसाइल चलाइरहेका सहकर्मीले बचाउन खोज्दा एक बल्ड्याङ खानुपर्‍यो । अझ भनौँ कालोपत्रे सडकमा हामी पछारियौँ । जसका कारण खासै चोट नलागे पनि हाम्रो यात्रामा आधा घण्टाको ढिलाई भयो । ९ बजिसक्दा यात्रा फेरि शुरु गर्‍यौं । 

ललितपुरको गोदावरीबाट करिब १४ किलोमिटरको दूरीमा रहेको फूलचोकी समुद्री सतहदेखि २ हजार ७ सय ९१ मिटर उचाइमा छ । हिउँ फूलेको फूलचोकीसँग रमाउने उत्साहसहित हामी जति उकालो लाग्थ्यौँ, त्यति चिसो बढ्नु स्वभाविकै थियो । चिसोसँगै फूलेको प्रकृति साँच्चिकै मनमोहक थियो । 

काठमाडौं बसेको वर्षौं भए पनि हिउँ फूलेको फूलचोकी स्पर्श गर्ने मौका पहिलोचोटी जुरेको थियो । त्यसैले पनि होला सहकर्मीको भन्दा मेरो उत्साह बढी नै थियो ।  सहकर्मीले चलाएको मोटर साइकलपछाडि बसेर बाटोछेउमा राखिएको माइलस्टोन चियाउनमै व्यस्त थिएँ म । चिसो सिरेटोले आफ्नो निधार नै अर्काको हो कि भएको बेला त्यसको बेवास्ता गर्दै म अब ८ किलोमिटर बाँकी, अब ७ किलोमिटर बाँकी भन्नमै व्यस्त रहे । 

यात्रामा अनेक समस्या झेल्नु नै पर्ने रहेछ, हाम्रो छोटो दूरीको यात्राले पनि यो कुरा प्रष्ट पारिसकेको थियो ।  फूलचोकी ७ किलोमिटर बाँकी लेखेको माइलस्टोन पार गरेको एक घुम्ती माथि पुग्दा मोटरसाइकलमा समस्या देखियो । अझ भनौँ मोटरसाइकलले त्यो माथि चढ्न असहमति जनायो । 

तर, हिउँ फूलेको फूलचोकी पुगेर उपत्यावासीसँगै आम नेपालीका लागि तस्वीर बोकी ल्याउने हाम्रो योजनामा कुनै बाधा आएन । मोटरसइकल  त्यहीँ बाटो छेउमा राख्दै हामीले पैदलयात्रा सुरु गर्‍यौँ । त्यसपछिको हाम्रो यात्रामा कयौं साथी भेटिए । 

हिउँले नै कयौं आफन्त खाइदिएको सकसपूर्ण जीन्दगी चलाउन बाध्य हिमाली जिल्लाका बासिन्दाका लागि जहरजस्तै बन्ने हिउँ सुविधासम्पन्न ठाउँका लागि रहर नै हुन्छ । त्यसैले होला, फूलचोकी ७ किलोमिटर माथि लेखिएको माइलस्टोन गरेपछि हाम्रो पैदलयात्रामा कयौं साथी भेटिए । उनीहरु काठमाडौं उपत्यकाबाट हामीभन्दा पहिल्यै हिउँ फूलेको फूलचोकीसँग खेल्ने रहरले निस्किसकेका रहेछन् । 

सदाबहार फूलचोकी

काठमाडौं खाल्डोभित्र गर्मीले हैरान बनाएका बेला वा जाडोले कठ्याङ्ग्रिएका बेला नजिकका हरियाली डाँडाहरू सबैका प्रिय बन्न पुग्छन् । हिउँदमा हिउँ खेल्न अनि गर्मीमा चिसोमा रमाउन काठमाडौं आसपासका अग्ला डाँडाहरू राजधानीवासीका लागि फुर्सद बिसाउने अब्बल गन्तव्य हुन् । 

केही वर्ष पहिला पिकनिक स्पटका रूपमा चिनिने गोदावरी माथिको फूलचोकी डाँडा हाइकिङका लागि जून समय पनि प्रिय छ । 

आधुनिकीकरणको स्वादमा दिक्क हुँदा मौलिक स्वाद चाखेर पुनर्ताजकी ल्याउन जाने डाँडा पनि हो फूलचोकी । त्यसैले पनि होला फूलचोकी उपत्यका वरिपरिका सबै डाँडाभन्दा अग्लो स्थानमा पर्ने, गर्मीमा चिसो स्वाद चाख्न र हिउँदमा सेताम्य हिउँ खेल्न पाइने भएकाले उपत्यकावासीको रोजाइमा पर्नेगर्छ । त्यसैले त फूलचोकी उपत्यकावासीका लागि एक सदाबहार गन्तव्य बनिरहेको छ ।

प्रशस्त हिउँ नै पर्दैन आजभोलि

हिउँ पर्ने भएकाले नै यो मौसमलाई नेपालीमा हिउँद भनिएको हो । तर, फूलचोकीको यात्रा छोटिँदै गर्दा यो वर्ष हिउँ प्रशस्त नपरेको स्पष्ट भयो । केही वर्ष पहिलासम्म गोदावरीसम्मै हिउँ ल्याइदिने फूलचोकीमा यो वर्ष डाँडाँमै प्रसस्त हिउँ थिएन । उत्साहले भरिएको मन जति माथि पुग्यो त्यति खिन्न हुँदै गयो ।

सहकर्मी गगनले जंगलमा झाडीमा पुगेर हिउँ खोजीखोजी केही तस्वीर लिए । उनलाई भनेर कार्यालयको क्यामेरामा मैले पनि १/२ वटा तस्वीर लिन भ्याएँ । 

वास्तवमा पछिल्ला वर्षहरुमा फूलचोकीले हिउँदमा प्रशस्त हिउँ फूलाउन छाडेको रहेछ । जानकारहरुका अनुसार केही वर्ष पहिलासम्म पनि फूलचोकीमा ५/६ फिटसम्म हिउँ पर्ने गर्थ्यो । पछिल्ला वर्षहरुमा नमुनाका लागि मात्रै थोरै हिउँ पर्ने गर्छ ।

यति मात्रै होइन, पछिल्ला वर्षहरुमा जलवायु परिवर्तनका कारण समयमा पानी नपर्ने, बेमौसमी पानी पर्ने क्रम बढेको छ । यसका कारण हिउँ फूलाउने फूलचोकी जस्ता डाँडाँहरुले पनि घाटा व्यहोर्नुपरेको छ ।

प्रमुख गन्तव्य बन्न सक्छ

हाम्रो पैदल यात्रामा ३/४ वटा खुद्रा पसले भेटिए । ‘चाउचाउको कति हो दाइ ?’ एक घुम्तीमै राखिएको पसलमा गएर मैले सोधेँ ।

उनले उत्तर दिए, ‘३० रुप्याँ’  

‘किन यस्तो महङ्गो, भो नखाने’ मैले एकैचोटीमा सकाएर फर्किएँ ।

मेरो उत्तर नसकिँदै उनको उत्तर थियो, ‘२० रुप्याँमा खान त तलै झर्नुस् न !’ 

घुम्तीबाटै पारी देखिने हिमालजत्तिकै अग्लो हुने प्रतिस्पर्धामा तस्वीर लिइरहेका ४/५ जना किशोरहरु गलल्ल हाँसे । 

पसल नै नभएको त्यो घनघोर जंगलमा बोकेर लगिएको सामानको मूल्य उनको भाषामा ठिकै थियो, मैले खास गुनासो गरिन् । बरु फूलचोकीले २/४ जना मिहेनतिलाई व्यापार गर्ने अवसर जुटाइदिएकोमा मनमनै धन्यवाद दिए । फूलचोकी वर्षौंदेखि आन्तरिक पर्यटकको गन्तव्य बनिरहे पनि डाँडाकै वरपर होटल तथा लजहरू भने छैनन् । 

माथि भनिएको दोहोर्‍याउँदा फूलचोकी वर्षौंदेखि आन्तरिक पर्यटकको मनमोहक गन्तव्य बनिरहेको छ । फाट्टफुट्ट विदेशीहरु पनि पुग्ने गरेको पाइन्छ । काठमाडौंबाट गोदावरी पुग्न १४ किलोमिटर सडक यात्रा गर्नुपर्छ भने, ललितपुरको सातदोबाटोबाट डाँडासम्मको दूरी २१ किलोमिटर मात्र छ ।

२ हजार ७ सय ५० मिटर उचाइमा रहेको फूलचोकीमा चराचुरुङ्गी दृश्यावलोकनका लागि स्वदेशी तथा विदेशी विद्यार्थीहरू पुग्छन् । त्यतिमात्रै होइन आकाश खुला भएका बेला फूलचोकीबाट गौरीशंकर हिमाल तथा काठमाडौं उपत्यकाको दृश्यावलोकन गर्न सकिन्छ ।

सरकारले नयाँ ट्रेकिङ ट्रेलका रूपमा फूलचोकी (चम्पागिरी) दहचोकको रुट विस्तारको तयारी समेत गरिरहेको छ । यो ट्रेकिङ रुट सञ्चालनमा आएपछि भने फूलचोकीको यात्रा साँच्चै रमणीय हुनेछ ।

तर, काठमाडौं नजिकैको एक प्राकृतिक गन्तव्य रुपमा विकास गर्नेतर्फ लागेको भने देखिँदैन । रातको बास गोदावरीमा आएर बस्नुपर्ने अवस्था छ, सुविधा सम्पन्न रिसोर्ट तथा होटलहरू छैनन् । 

अन्त्यमा फूलचोकी उपत्यका नजिकैको एक मनमोहक प्राकृतिक पर्यटकीय गन्तव्य हो भन्ने कुरामा दुई मत छैन । नेपालमा पनि पर्यटकीय अवधारणको विकास उकालो लागिरहेका बेला हामीले यस्ता सजिला गन्तव्यलाई पनि आर्थिक आयआर्जनको एक महत्वपूर्ण आधार बनाउन सक्छौँ । 

माथि भनिएझैँ जलवायु परिवर्तनले समेत वातावरणमा गम्भीर असर पारिरहेका बेला यसको मौलिक, प्राकृतिक पहिचान जोगाउनतिर समेत ध्यान जानुपर्छ । जसका कारण धुलाम्मे काठमाडौंवासीले आफूसँगै बाह्य पर्यटकहरुलाई समेत नजिकैको गन्तव्यको यात्रा गर्दै पुनर्ताजकीको अनुभूति दिलाउन सक्नेछन् ।