कात्तिक २८, २०८०
चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ अमेरिका प्रस्थान गरेका छन् । चीन–अमेरिका भ्रमणका लागि उनी मंगलवार अमेरिका प्रस्थान गरेका हुन् । भ्रमणका क्रममा उनले चीन र अमेरिकाका नेताबीचको बैठक र ३० औं एपेक आर्थिक न...
काठमाडौं – सन् १९६० को दशकमा रोमानियामा निकोलस चाउचेस्कूले २५ वर्षसम्म आफ्नो देशमा मिडियाको आवाज बन्द गरेका थिए अनि खाना, पानी, तेल र औषधिहरूमा समेत कोटा लगाएका थिए ।
यसको परिणामस्वरूप हजारौं मानिस रोग र भोकमरीको शिकार बने । जासूसी प्रहरी सेक्योरिटेटले सर्वसाधारण आफ्नो निजी जीवनमा के गरिरहेका छन् भनी चियोचर्चो गर्थ्यो ।
चाउचेस्कुलाई रोमानियामा कन्डुकेडर भनी चिनिन्थ्यो । त्यसको अर्थ हो नेता । उनकी पत्नी एलिनालाई राष्ट्रमाताको उपाधि दिइएको थियो ।
एक रोमानियाली महिला कार्मेन बुगानका पिता चाउचेस्कु विरोधी थिए । जासूसी प्रहरी सिक्योरिटेटले सन् १९८२ को मार्च १० मा उनको गाउँमा छापा मारेर पाँच वर्षसम्म परिवारमाथि कडा नजर राख्यो र घरभित्र उनीहरूले बोलेका एक एक शब्द रेकर्ड गर्यो ।
कार्मेनले भनिन्, ‘म विद्यालयबाट फर्किंदा मेरो घरमा प्रहरी नै प्रहरी देखें । उनीहरूले घरमा गोप्य माइक्रोफोन जडान गरिरहेका थिए । मलाई पछि थाहा भयो मेरा पिताले बुखारेस्टमा चाउचेस्कुविरुद्ध पर्चा बाँडेका थिए । त्यतिखेर पिता भूमिगत हुनुहुन्थ्यो भने आमा अस्पतालमा ।’
उनले भनिन्, ‘हामीले जति जाडो भए पनि घरको झ्याल खुलै राख्नुपर्ने नियम थियो । उनीहरूले हामीमाथि नजर राख्नका लागि झ्याल खुलै राख्न भनेका हुन् । म विद्यालय जाँदा एक जासूस मेरो पछिपछि हिँड्थे । मलाई उसको खैरो कोट र टोपी अझै याद छ । विद्यालयमा कक्षा चलुन्जेल ऊ गेटमै मेरो प्रतीक्षा गरिबस्थ्यो ।’
होचा कदका चाउचेस्कु जम्मा ५ फीट, ४ इन्चका थिए । रोमानियाभरिका फोटोग्राफरहरूलाई चाउचेस्कु अग्लो देखिने गरी फोटो खिच्न निर्देशन दिइएको थियो ।
सत्तरी वर्ष कटेपछि पनि चाउचेस्कुको ४० वर्ष उमेरको फोटो मात्र उपलब्ध थियो । पत्नी एलिनालाई कुनै सुन्दर महिला आफूनजिक आएर फोटो खिचाएको मन पर्दैनथियो ।
एलिना कैयौं विषयमा फेल भएपछि १४ वर्षको उमेरमा पढाइ त्यागेर बसेकी थिइन् । रोमानियाकी प्रथम महिला बनेपछि उनले आफूसँग रसायनशास्त्रको विद्यावारिधि भएको घोषणा गराइन् । उक्त डिग्री जाली थियो ।
राजधानी बुखारेस्टमा चाउचेस्कुले अर्बौं डलर खर्च गरेर पीपुल्स हाउस बनाएका थिए । त्यसलाई तातो राख्न र बिजुलीबत्ती बाल्न अहिलेको समयमा लाखौं डलर खर्च लाग्छ । भवन बनेको २५ वर्षपछि पनि त्यसको ७० प्रतिशत कोठा खाली छ ।
भवन बनाउन १५ हजार मजदूर खटाइएको थियो र उनीहरूले तीन शिफ्टमा काम गर्थे । चाउचेस्कु भवन निर्माणको निरीक्षण गर्न आइरहन्थे ।
चाउचेस्कुलाई सफाइप्रति चरम लगाव भएकाले संक्रमणबाट बच्न भन्दै उनी दिनको बीसपटक रक्सीले हात धुन्थे ।
चाउचेस्कुको शासनभरि रोमानियाको जनताले अभाव झेल्नुपर्यो । हरेक ठाउँमा सामान किन्न लामो लाइन लागेको हुन्थ्यो ।
पसलहरूमा फलफूल पाइँदैनथियो र कतै कतै स्याउ र आरुबखडा देखिन्थ्यो । सामान्य वाइन समेत सर्वसाधारणको पहुँचबाहिर थियो र केही निश्चित रेस्टुराँमा मात्र पाइन्थ्यो ।
फ्रांक डिकोटर हाउ टु बी अ डिक्टेटरमा लेख्छन्, ‘सबभन्दा ठूलो समस्या ऊर्जाको थियो । प्रत्येक तीनमा एक बल्क मात्र बल्थ्यो र सार्वजनिक वाहनमा आइतवार चढ्न मनाही थियो ।’
‘खानामा रासन व्यवस्था थियो । बिजुलीको खपतमा भारी कटौती गरिएको थियो । मानिसहरू कडा जाडोमा अँध्यारोमा कुनै तातोको व्यवस्था विना नै काँप्दै बस्न बाध्य थिए । चाउचेस्कु चाहिँ आफूले सताएका जनता नै आफूप्रति कृतज्ञ हुन् भन्ने अपेक्षा राख्थे ।’
सन् १९८९ मा चाउचेस्कुले बुखारेस्टमा पार्टीको केन्द्रीय कार्यालयको बाल्कोनीबाट एक जनसभालाई सम्बोधन गरे । उनको भाषणको केही मिनटमा नै पछिल्तिरबाट सिट्ठी बज्न र व्यंग्य गर्न थालियो ।
चाउचेस्कुले हात उठाएर र माइकमा औंला नचाएर मानिसहरूलाई शान्त बनाउन खोजे तर हल्लाखल्ला आइरह्यो ।
चाउचेस्कु यो देखेर छक्क परे । पत्नी एलिनाले भीडलाई नियन्त्रण गर्ने कोशिश गरिन् । उनी चिच्याइरहिन्, ‘शान्त हुनुस् । तपाईंहरूलाई के भयो ?’
तर भीडलाई कुनै असर परेन । उनले रुखो आवाजमा पतिलाई न्यूनतम तलब बढाउने घोषणा गर भनिन् ।
तैपनि भीडलाई असर परेन । केही समयपछि जनसभामा दंगा मच्चियो ।
भाषणलाई टेलिभिजनमा लाइभ देखाइएको थियो । हल्लाखल्ला भएपछि टेलिभिजनको पर्दा ब्ल्यांक भयो । अनि हरेकले क्रान्ति आरम्भ भएको अनुभव गरे ।
देशभरि मानिसहरू प्रदर्शनमा संलग्न भए । सरकारी भवनहरूमा आक्रमण गर्न थालियो र चाउचेस्कुका तस्वीर च्यात्न थालियो ।
चाउचेस्कुले सेक्युरिटेटलाई विद्रोह दबाउन आदेश दिए । रातभरि उनीहरूले विद्रोहीहरूमाथि गोली बर्साए तर विरोध दबाउन असफल रहे ।
भोलिपल्ट सेनामा विद्रोह गर्न थाल्यो । रिसाएका प्रदर्शनकारीहरूले पार्टीको केन्द्रीय कार्यालय घेरे । चाउचेस्कु पत्नीसहित हेलिकप्टरबाट भागे ।
चाउचेस्कु लिफ्टबाट भवनको छतमा पुगे । त्यहाँ एक हेलिकप्टर उनीहरूको प्रतीक्षा गरिरहेको थियो । जोन स्वीनी आफ्नो किताब द लाइफ यान्ड एभिल टाइम्स अफ निकोलाई चाउचेस्कुमा लेख्छन्, ‘चाउचेस्कु लिफ्टमा पस्नेबित्तिकै सेनाप्रमुख जनरल स्ट्यानकुलुस्कु कारमा बसेर रक्षा मन्त्रालय गए ।’
‘कारबाट नै उनले सुरक्षा बलहरूलाई भवनको रक्षा नगर्न भने । सैनिकहरू त्यहाँबाट हट्नेबित्तिकै क्रान्तिकारीहरू भवनमा पसे । तर उनीहरूलाई चाउचेस्कु अझै भवनमा छन् भन्ने थाहा थिएन किनकि लिफ्टको ढोका जाम भइसकेको थियो ।’
‘लिफ्टको ढोका फोरेर चाउचेस्कुलाई निकालियो । क्रान्तिकारीहरू छतमा पुग्दा ६ जनालाई लिएर इकूरिऊ हेलिकप्टर त्यहाँबाट उड्यो । हेलिकप्टरमा ठाउँ साँघुरो भएकाले पाइलटको साथीलाई बस्नका लागि चाउचेस्कुको घुँडाको सहारा आवश्यक भयो ।’
पाइलटले बुखारेस्ट बाहिर खेतमा हेलिकप्टर उतारे र चाउचेस्कु दम्पतीलाई अंगरक्षकका साथ छोडेर फर्कियो ।
त्यही दिन चाउचेस्कु र उनकी पत्नीलाई पक्राउ गरियो । क्रिसमसको दिन दुवैजनामाथि सैन्य अदालतमा मुद्दा चलाइयो र मृत्युदण्ड दिइयो ।
दुवैलाई हात बाँधेर एक पर्खालको अगाडि उभ्याइयो । सैनिकहरूले गोली हानेर चाउचेस्कु र उनकी पत्नीलाई मृत्युदण्ड दिए ।
कार्ल मार्क्सले भनेका थिए, ‘मानिसहरू आफ्नो इतिहास आफैं बनाउँछन् तर इतिहास कहिले पनि उनीहरूको इच्छाबमोजिम बन्दैन ।’
बीबीसी हिन्दीबाट
चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ अमेरिका प्रस्थान गरेका छन् । चीन–अमेरिका भ्रमणका लागि उनी मंगलवार अमेरिका प्रस्थान गरेका हुन् । भ्रमणका क्रममा उनले चीन र अमेरिकाका नेताबीचको बैठक र ३० औं एपेक आर्थिक न...
आफ्नै साथीले छुरा प्रहार गर्दा पोर्चुगलमा एक नेपाली युवकको मृत्यु भएको छ । छुरा प्रहारबाट गम्भीर घाइते भएका कुश्मा नपा–१३, खौला, पर्वतका ३६ वर्षीय धनबहादुर क्षेत्रीको उपचारका क्रममा निधन मृत्यु भएको हो ।&n...
किभ– युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले निर्वाचनका लागि यो सही समय भएको हो भन्ने आफूलाई विश्वास नभएको बताएका छन् । सन् २०२४ मा राष्ट्रपति निर्वाचनका बारेमा तीव्र बहस हुँदै गएपछि रुसी आक्रमणविरुद्ध ह...
सोउल– उत्तर कोरियाले दूतावास बन्द गर्ने हालैको शृङ्खला आफ्नो बाह्य सम्बन्ध सुधार गर्नका लागि ‘नियमित मामिला’ भएको स्पष्ट पारेको छ । दक्षिण कोरियाले आर्थिक सङ्कटका कारण दूतावास बन्द गरेको दाबी गर...
हमासको कमान्ड सेन्टरलाई निशाना बनाउँदै इजराइली सेना बुधबार गाजाको सबैभन्दा ठूलो अस्पतालमा प्रवेश गरेको छ । हजारौँ बिरामी र आश्रय लिएका नागरिकहरू रहेको अस्पतालमुनि हमासको कमान्ड सेन्टर रहेको सेनाले बताएको छ ...
पाकिस्तानको क्वेटामा सुरक्षाकर्मीको एउटा समूहमाथि शुक्रबार आक्रमण हुँदा कम्तीमा १४ सैनिकको मृत्यु भएको छ । घटनाबारे बलुचिस्तान प्रान्तका एक वरिष्ठ सरकारी अधिकारी सइद अहमद उमरानीले एएफपीसँग भने, “तटीय ...
नेपालको निजामती सेवा (समग्र प्रशासन) कम व्यावसायिक भएको आरोप लाग्दै आएको छ । कर्मचारीहरूमा बुझाइको स्तर सतही देखिन थालेको छ । सकारात्मक सोच पनि खस्किएको छ । प्रस्तुतिमा आत्मविश्वास होइन, हीनभावना देखिन थालेको ...
निरन्तर १८ वर्ष लामो कन्जरभेटिभ पार्टीको सरकारलाई विस्थापित गर्दै लेबर पार्टीका नेता टोनी ब्लेयर सन् १९९७ को मे २ मा बेलायतको प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका थिए । लेबर पार्टीका नेता जोन स्मिथको निधनपश्चात पार्टीको ...
जनता समाजवादी पार्टीमा आएको विभाजन पहिलो पनि होइन र अन्तिम पनि होइन । राजनीतिक दलमा आएको विभाजनको लामो शृङ्खला हेर्ने हो भने पनि यो न पहिलो हो, न अन्तिम । दुःखद् कुरा के भने राजनीतिक दल विभाजनको नयाँ कोर्...