करिब एक दशक यता सिर्जना विरही थापाले एक गित बजारमा ल्याइन् ।

उनको गीत वनको काफल वनकै चरीलाई, तिम्रो माया दुइ दिनको भएनी मेरो माया जुनिलाई, भन्ने गीतमा राजु परियार र विमा कुमारी दुराले साथ दिइन् । उनको यो प्रेमिल गीत उतिबेला चर्चित वन्यो । सबैको मुखमा झुण्डियो ।

क्यासेटमार्फत गीत सुन्ने प्रचलन उतिबेला थियो । अहिलेको जस्तो अनलाईनको जमाना थिएन । अहिलेको जस्तो यूट्यूवको जमाना भइदिएको भए सायद यो गीत पनि करोडौं भ्यूअर्स भएको गीतमा पर्ने थियो । बजारमा हल्ला खल्ला हुन्थ्यो । सबैको मुखमा यो काफल पाक्ने समयमा यहि प्रेमिल गीत गुन्गुनाईन्थ्यो । खैर छोडौं, यो त एक गीतको कुरा न हो । 

जंगलमा पाक्ने एक अत्यन्तै मिठो फल हो काफल । दुई हजार मिटर भन्दा माथि मात्रै फल्ने यो फल पाक्ने समय भइसकेको छ ।

हिउँदमा कम वर्षा भएको समयमा चैतमा नै पाक्न शुरू गर्ने काफल अहिले बैशाख सकिनै लाग्दा पाक्न थालेको छ । बुटाभरि लटरम्म काफल फलेका छन् । काफल पाक्न शुरू भएको छ । आधा रातो भइसकेको छ भने आधा हरियै दाना छ काफलको । बुटा नजिक जाँदा मुख नरसाउने कसको होला ?

बुढापाकाले भन्थे, काफल बढि फलेको बेलामा अनिकाल लाग्छ रे । यो वर्ष काफल अत्यन्तै फलेको छ । न असिना आयो, न त चर्को घाम नै लाग्यो । ‘मेरा पुर्खाले भन्थे, जहिले काफल धेरै पाक्छ, धेरै आउँछ त्यो पाली गाउँमा भोकमरी नै लाग्छ । काफल आएको देख्दा नै घरमा अनाज टन्नै राख्नु,’ वीरेन्द्नगर ४ का ओमजंग शाही भन्छन्, ‘हामी दैलेखबाट सुर्खेत झरेका थियौं । उतिबेला गुराँसेमा लटरम्म काफल पाक्ने गर्दथे । कहियौं दिन हाम्रा छिमेकीले काफल नै खाएर रात विताउने गर्थे ।’ 

यो वर्ष कोरोनाका कारण अनिकाल लाग्ने सम्भावना भएको उनको अनुमान छ । ‘वनमा पाईने फलफूल लटरम्म फलेको भनेकै अनिकाल लाग्नु हो भनेर मेरा पुर्खाले हामीलाई अर्ति दिएका थिए,’ उनी भन्छन्, ‘लकडाउनले त्यहि अवस्था देखाएको मलाई महसुस भएको छ । किनभने पो पाली असिना पनि त्यति धेरै आएन ।’

यी किवंदन्ती उतिबेलाका लागि सत्य थिए । अझ भनौं उनको पालामा अहिलेको जस्तो जलवायू परिवर्तन थिएन । खाद्यान्न पाक्नुअघि काफल पाकिसक्थ्यो । त्यहि काफल खाएर कतिजना दिन बिताउँथे कति जना रात काट्थे । उनी स्मरण गर्छन ।

वनका चराहरूलाई पर्याप्त अन्नवाली नपाईने हुँदा उनीहरूलाई पनि यो मौसममा भोकमरी लाग्नु स्वभाविक भएको वीरेन्द्रनगरका युवा व्यवसायी कमल खड्का ‘जुनी’ बताउँछन् । उनका अनुसार अहिले लकडाउनको बेलामा पनि काफल वनकै चरीका लागि हो की भन्ने उनलाई लागेको छ । ‘विगतमा काफल खान जानेको लर्को हुन्थ्यो । वीरेन्द्रनगरका हरेक चोकमा डोका का डोका काफल आउँथे यतिबेला विक्रीका लागि,’ उनी भन्छन्, ‘यो पाली समय फेरिएको जस्तो लागेको छ । वनमा पाकेको काफलसम्म वीरेन्द्रनगरवासीको पहुँचमा कमी आएको छ । अथवा काफलले वीरेन्द्रनगर वासीलाई खुला आमन्त्रण दिइरहँदा पनि हामी जान सकेका छैनौं । काफल हामीकहाँ आउने त कुरै भएन ।’ 

युवा पत्रकार ईश्वर अधिकारी पनि यो पालीको काफल वनको चरीलाई नै भएको बताउँछन् । ‘विगतमा गुराँसे, रातानांग्ला, धरमपोखरा, मेहेली जस्ता स्थानमा हजारौं नागरिक काफल खान जाने गर्दथे । यो पाली लकडाउनकै कारण आम नागरिक काफल खान जान पाएका छैनन् । बजारमा पनि काफल आएका छैनन् ।’ यो पालीको काफल आम नागरिकका लागि नभई वनकै चरीका लागि हो जस्तो लागेको उनको भनाइ थियो ।