सरकार परिवर्तन र राजनीतिक गतिरोधका कारण मुलुकले संघीय व्यवस्थामा पहिलोपटक बजेट ‘होलिडे’को सामना गर्नुपर्ने भएको छ ।

संसद्मा प्रतिपक्षी दल नेकपा एमालेको चर्को विरोधका बावजुद पेश गरिएको अध्यादेश बजेट प्रतिस्थापन विधेयक समयमै पारित हुने अवस्था नहुँदा मुलुकले बजेट ‘होलिडे’ को सामना गर्नुपर्ने भएको हो ।

अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले अध्यादेश बजेटको आयु सकिनै लाग्दा ढिलो गरी बजेट प्रतिस्थापन विधेयक गत शुक्रवार संसद्मा प्रस्तुत गरेका थिए । 

उक्त विधेयक संसद्मा प्रस्तुत गर्दै गर्दा पनि प्रतिपक्षी दल एमालेले सशक्त विरोध गरेको थियो । 

त्यसपछि मंगलवार एमालेको विरोधकै बीच अर्थमन्त्री शर्माले प्रतिस्थापन विधेयक स्वीकृतिका लागि पेश गरेका छन् । 

यता सभामुख अग्निप्रसाद सापकोटाले प्रतिनिधि सभा बैठक आगामी असोज ४ गतेका लागि बोलाएका छन् । 

जबकि अध्यादेश बजेटले बुधवारसम्मका लागि मात्रै काम गर्नेछ । 

‘अनिश्चितकालका लागि रोकियो सरकारी खर्च’

संसद्मा राजनीतिक गतिरोध कायमै रहेकाले सभामुख सापकोटाले यस बीचमा सहमतिका लागि बैठक ५ दिन पर सारेका हुन् । 

यसले अब कम्तिमा ५ दिन नै सरकारले बजेट खर्च गर्न नपाउने भएको छ । 

बुधवार अध्यादेश बजेटको समय सकिएपछि बिहीवारबाटै सरकारी खर्चहरू अनिश्चितकालका लागि रोकिँदैछ ।

असोज ४ गते नै प्रतिस्थापन विधेयक पास हुने वा नहुने निश्चित भइसकेको छैन । यसले गर्दा सरकारी खर्च अनिश्चितकालका लागि नै नहुने देखिएको छ ।

के भन्छन्, सरोकारवालाहरू ? 

पूर्व अर्थसचिव कृष्णहरि बाँस्कोटाले बजेटसम्बन्धी कानूनको अभाव महशुस भएको बताए । 

उनले बहुदल आएको निकै लामो समय भइसकेको अवस्थामा मुलुकले बजेट होलिडेको सामाना गर्नुपर्ने अवस्था निकै लज्जास्पद भएको टिप्पणी गरे । 

उनले भने, ‘सरकार र प्रतिपक्षी लडिरहने अहिलेको अवस्थाले निकै नराम्रो वातावरण सिर्जना गर्‍यो, यो कुनै पनि हालतमा मनासिव विषय होइन ।’

‘न हाँसको चाल, न कुखुराको चाल’

अहिले सरकार र प्रतिपक्षी दलबीचको भिडन्तले गर्दा बजेट होलिडे निम्तिएको भन्दै एक पूर्व प्रशासकले राजनीतिक दलहरू निकै नै गैरजिम्मेवार बनेको बताए ।

उनले यसलाई आफ्नो हैसियतले टिप्पणी गर्न पनि लज्जाबोध हुने भन्दै नाम नखुलाउन समेत आग्रह गरे । 

ती पूर्व प्रशासकले भने, ‘सबैकुरा अर्थमन्त्री जनार्दन शर्मा र प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई थाहा थियो । बढी लोकतान्त्रिक चरित्र देखाउन खोजेजस्तो गरेका उनीहरूले अहिले यस्तो अवस्था सिर्जना गरे ।’

उनले अहिले सरकारले न हाँसको चाल, न कुखुराको चाल भन्ने जस्तो अवस्था बनाएको समेत टिप्पणी गरे ।

‘सरकारले प्रमुख प्रतिपक्षीलाई दोष देखाउने काम भयो । लोकतान्त्रिक चरित्र देखाए जस्तो पनि गर्‍यो । आफूले नयाँ बजेट पास गर्न नसक्नेले खुरुखुरु विष्णुप्रसाद पौडेलले ल्याएको बजेट पास गरेको भए भइहाल्थ्यो ।’

के हो बजेट होलिडे ? 

बजेट होलिडे यस्तो अवस्था हो, जहाँ सरकारले गर्ने सम्पूर्ण खर्च रोकिनेछ । बिहीवारदेखि रोकिने खर्चहरूको असर कहिलेसम्म पर्छ भन्ने निश्चित नभएको पूर्व सचिव गोपी मैनाली बताउँछन् । 

‘सम्पूर्ण खर्चहरू कहिलेसम्म रोकिने भन्ने कुराको कुनै ठेगान नै भएन, यसले समस्या पार्छ,’ पूर्व सचिव मैनाली भन्छन्, ‘यो परिस्थिति निम्तिनु राम्रो होइन ।’

अहिले सरकार र राजनीतिक दलहरूबीच चर्किएको अन्तरविरोधका कारण सरकारी खर्च रोकिनु निकै दुःखद् भएको उनको बुझाइ छ । 

सरकारले आकस्मिक कामहरू गर्नुपर्दा अब समस्या पर्नेछ ।

पूर्व सचिव मैनालीले कार्यलय सञ्चालन खर्च रोकिएमा यसले निकै समस्या पार्ने जानकारी दिए । यति मात्रै नभएर कुनै आकस्मिक घटना घट्यो र खर्च गर्नुपर्ने अवस्था आयो भने ठूलै समस्या हुन्छ ।

मुलुक चलाउने विषयमा राजनीतिक सहमति कायम गरेर अगाडि बढ्नुपर्नेमा झन् गतिरोध चर्काउँदा मुलुकमा अप्ठ्यारो स्थिति सिर्जना हुने उनको बुझाइ छ । 

‘सावाँब्याज भुक्तानी गर्नुपर्ने कुराहरूमा केही दिन रोकियो भने यसको सेवा शुल्क पनि धेरै तिर्नुपर्ने हुन्छ, यसले देशलाई नै ठूलो भार पर्न जान्छ,’ मैनालीले भने ।

मुलुकको अर्थतन्त्र चलायमान बनाउन र निजी क्षेत्रलाई चलाउनका निम्ति पनि सरकारी खर्चको मुख्य भूमिका हुन्छ । यसरी सरकारले बजेट खर्च गर्न नमिल्दा समग्र अर्थतन्त्रलाई नै असर पर्ने उनको भनाइ छ ।

यस अवस्थामा सरकारी कार्यालयले आकस्मिक खर्च भने सापटी र धरौटीमार्फत चलाउन सक्छ । 

स्वास्थ्य सेवा लगायत अत्यावश्यक सेवा प्रवाह गर्ने कार्यालय भने बजेट होलिडेका कारण प्रभावित हुनसक्ने पूर्व सचिव मैनालीको भनाइ छ ।

अर्थमन्त्री शर्मा भन्छन्– '५/७ दिन खर्च रोकिने भयो'

यता अर्थमन्त्री शर्माले भने राजनीतिक दलहरू बीचको सहमतिका लागि बजेट होलिडेको अवस्था आएको बताएका छन् । 

मंगलवार सञ्चारकर्मीहरूलाई संक्षिप्त प्रतिक्रिया दिँदै अर्थमन्त्री शर्माले आफूले जतिसक्दो छिटो सहमति खोज्ने र सहमति भएसम्म प्रतिस्थापन विधेयकलाई सहमतिबाटै पारित गर्ने बताए । 

उनले भने, ‘सहमति भएसम्म सहमति अनुसार पारित गछौं । सहमति भएन भने नियमित प्रक्रिया पुर्‍याएका हुन्छौं ।’

बजेट पारित हुन ढिलाइ हुँदा करीब ५/७ दिन राज्यले गर्ने खर्च रोकिने उनको भनाइ छ । 

उनले भने, ‘कर उठाउने विशेष व्यवस्था छ, कर उठिहाल्छ, राज्यले गर्ने खर्च भने ५/७ दिन रोकिन सक्छ ।’

यता प्रधानमन्त्री शेर बहादुर देउवाले भने बजेट होलिडेको अवस्थामा पनि विगतका दिनमा जसरी चलेको थियो, त्यसरी नै चल्ने बताएका छन् ।

संसद् भवनबाट बाहिरिने क्रममा प्रधानमन्त्री देउवाले यस्तो प्रतिक्रिया दिएका हुन् ।