सत्तारुढ दल नेपाली कांग्रेसको महाधिवेशनको महाकुम्भ शुरू हुन ठीक दुई महिना बाँकी छ ।

वडा तह हुँदै नगरसम्मको अधिवेशन सम्पन्न हुने क्रममा छ । यद्यपि १३ जिल्लाको क्रियाशील सदस्यता विवाद अझै टुंगो नलागेका कारण तल्लो तहको अधिवेशन प्रभावित भइरहेको छ ।

महाधिवेशनको सरगर्मी बढेसँगै कांग्रेस कार्यकर्ताहरूले पार्टी नेतृत्वमा आउने अनुहारको आंकलन गर्न थालेका छन् । 

केही नेताले सभापति र महामन्त्री पदमा उम्मेदवारी दिने घोषणा त गरेका छन्, तर ती नेताले महाधिवेशनसम्मै उम्मेदवारी कायम राख्लान् वा नराख्लान् भन्ने संशय पनि कांग्रेसभित्र छ । 

यसपटक कांग्रेसको संस्थापनइतर समूहबाट आउने सभापतिको उम्मेदवारले पनि महाधिवेशन नतिजाको पासा कता पल्टिन्छ भन्ने निर्धारण गर्छ । 

पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाको सफलतामा सधैँ सहयोगी रहेका नेता विमलेन्द्र निधिले सभपतिको उम्मेदवारी घोषणा गरिसकेका छन् ।

यता सभापति देउवा पनि पार्टी नेतृत्वमा दोहोरिने पक्षमा छन् । 

संस्थापन पक्षबाट देउवालाई बलियो चुनौती दिन सक्ने नेता निधि पनि सभापतिमा उम्मेदवार बन्ने घोषणा गरेपछि संस्थापइतर समूहबाट आउने उम्मेदवारमा धेरैको आँखा केन्द्रित भएको छ ।

संस्थापन पक्षलाई महाधिवेशनमार्फत जसरी पनि नेतृत्वबाट विस्थापन गर्ने योजनामा रहेको संस्थापनइतर समूहले सभापतिमा साझा उम्मेदवार ल्याउने सार्वजनिक घोषणा गरेको छ । 

संस्थापन इतर खेमामा वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल, महामन्त्री शशांक कोइराला, नेताहरू शेखर कोइराला र प्रकाशमान सिंहले सभापतिको उम्मेदवारीमा दाबी गरिरहेका छन् । 

यी चारै नेताको सहमतिमा एकजना मात्रै सभापति पदमा उम्मेदवार बन्ने उनीहरूले सार्वजनिक घोषणा गरेका छन् । तर, अझैसम्म साझा उम्मेदवार छान्न भने सकेका छैनन । 

सभापतिका आकांक्षीमध्ये पौडेल अरू तीन जना नेताभन्दा सिनियर हुन् । उनीसँग उपसभापति छँदा कार्यबाहक सभापतिको काम गरेको अनुभव छ । 

पार्टी सभापति सुशील कोइरालाको निधनपछि कार्यबाहक सभापतिको भूमिकामा पौडेलले १३ औं महाधिवेशन सम्पन्न गरेका थिए ।

त्यसबेला पौडेल शेरबहादुर देउवासँग सभापतिमा पराजित भएका थिए । 

अहिलेसम्म पार्टी नेतृत्वमा पुग्न नपाएकाले यसपटक सभापतिमा सहयोग गर्न समूहका अन्य नेतालाई पौडेलले आग्रह गर्दै आएका छन् । उनले आफूलाई शेरबहादुर देउवासँग नदाँज्न र एकपटक कांग्रेसको नेतृत्व गर्ने मौका दिन भन्ने गरेको कांग्रेसका नेताहरू बताउँछन् । 

आफू अहिलेसम्म टेस्टेड नेता नभएको पौडेलको दाबी छ । पार्टी र सरकार कतै पनि नेतृत्व गर्ने अवसर नपाएकाले आफूलाई देउवासँग तुलना गरेर हेर्न नमिल्ने उनले बताउने गरेका छन् । यही तर्कलाई उनले आफू संस्थापनइतरको साझा उम्मेदवार बन्न पाउनुपर्ने मागसँग जोडेर प्रस्तुत गरिरहेका छन् ।

अर्कातर्फ, महामन्त्री शशांक कोइराला देउवासँग चुनाव लडेर सभापतिमा जित्न सक्ने आफूमात्रै भएको दाबी गर्छन् । आफूबाहेक अरू सभापतिको उम्मेदवार बन्दा देउवालाई जित्न नसक्ने भएकाले आफू नै सभापतिको उम्मेदवार बन्नुपर्ने कोइरालाको दाबी छ । 

कांग्रेसका नेता बीपी कोइरालाको छोरा भएकाले पनि पार्टीमा शशांक कोइरालाको प्रभाव छ । कांग्रेसमा कोइराला परिवारको ‘लिगेसी’ले पनि अर्थ राख्ने भएकाले उनले त्यसैलाई प्रयोग गरेर सभापतिको उम्मेदवार बन्ने प्रयास गरेका छन् । 

कांग्रेसका एक नेता भन्छन्, ‘बीपी कोइरालाका छोरा भएका कारण उनलाई पार्टीमा कसैले आलोचना गर्दैनन् । आलोचना नगर्दैमा सभापतिमा भोट दिन्छन् भन्ने पनि हुँदैन ।’ 

तर, पार्टीमा उनको प्रभाव राम्रै रहेको उनले स्वीकारे ।

कोइराला परिवारकै अर्का सदस्य शेखर कोइरालाले निकै अघिबाट कांग्रेसको सभापति बन्ने तयारी थालेका थिए ।

कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य रहेका कोइराला देशभर घुमेर कांग्रेसीमाझ आफूलाई स्थापित गराउने प्रयासमा निरन्तर लागिरहे ।

बीपी कोइरालाका दाजु केशवप्रसाद र कांग्रेसकी शक्तिशाली नेतृ नोना कोइरालाका पुत्र डा. शेखर कोइरालाले कांग्रेसमा कोइराला परिवारको लिगेसी धान्न सक्ने नेताको रूपमा आफूलाई उभ्याउने गरेका छन् । 

उनले एकपटक मात्रै कांग्रेसको सभापति बन्ने र अर्को महाधिवेशनमा युवा पुस्तामा नेतृत्व हस्तान्तरण गर्ने एजेण्डा अघि सारेका छन् । यससँगै, कोइरालाले युवापुस्ता माझ आफूलाई स्थापित गराउने प्रयास गरेका छन् ।

महाधिवेशन लक्षित तयारीका हिसाबले उनी निकै अगाडि देखिएका छन् । पार्टीको तेस्रो पुस्ताका लोकप्रिय युवा नेताहरूको समेत साथ पाएको खण्डमा उनको दाबेदारी अझै बलियो बन्ने सम्भावना छ ।

संस्थापन इतरमा सभापतिका अर्का आकांक्षी हुन्, गणेशमान सिंहका छोरा प्रकाशमान सिंह । कांग्रेसका सम्मानित नेता गणेशमानको लिगेसीका कारण पनि पार्टीमा प्रकाशमानको प्रभाव छ ।

त्यति मात्रै होइन, गिरिजाप्रसाद कोइराला र सुशील कोइराला सभापति हुँदा महामन्त्री भएर उनले काम गरिसकेका छन् । 

काठमाडौं महानगरपालिका वडा नम्बर १७ ले शनिबार आयोजना गरेको कार्यक्रममा नेता सिंहले अवसर पाएर पनि नेताहरूले काम नगरेका कारण पार्टी लथालिङ्ग अवस्थामा पुगेको र त्यसलाई सुधार गर्न आफूले ‘फस्र्ट म्यान’ भएर काम गर्ने योजना बनाएको बताएका थिए ।

१३ औं महाधिवेशनमा पनि सभापतिको उम्मेदवारी दिने बताएका सिंहले अन्तिम समयमा आएर रामचन्द्र पौडेललाई समर्थन गरेका थिए । 

त्यसबेला रामचन्द्र पौडेलले १४ औं महाधिवेशनमा सभापतिमा सहयोग गर्ने भनेकाले उनलाई समर्थन गरेको सिंहले बताउने गरेका छन् । 

सर्वसम्मत भए मात्रै रामचन्द्र

कांग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलले संस्थापनइतर समूहमा सर्वसम्मत भए मात्रै आफू सभापतिको उम्मेदवार बन्ने बताउँदै आएका छन् ।

उनले आफ्नो समूहका अरू तीन आकांक्षीहरूसँग एकपटक कांग्रेसको नेतृत्व गर्ने अवसर दिन आग्रह गर्दै आएका छन् । 

यस पटकको महाधिवेशन आफ्नो पक्षमा पार्न नसके कांग्रेसको नेतृत्व गर्ने अवसर गुम्ने उनले बुझेका छन् । १३ औं महाधिवेशनमा पौडेलले नतिजा आफ्नो पक्षमा पार्न सकेनन् ।

सभापतिका अरू आकांक्षीहरूले पौडेललाई आगामी संसदीय निर्वाचनपछि प्रधानमन्त्री बनाउने वचन दिएर मनाउने प्रयास गरेका छन । तर, त्यसमा पौडेल राजी भएका छैनन् । 

दुई कोइराला भर्सेस सिंह 

वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल सर्वसम्मत रूपमा उम्मेदवार बन्ने अवस्था नभएपछि साझा उम्मेदवार बनाउँदा शशांक, शेखर र प्रकाशमानमध्ये एक उम्मेदवार तयार गर्नुपर्ने हुन्छ ।

त्यसका लागि कि त प्रकाशमानले शशांक र शेखर सहमति गरेर उम्मेदवारी दिनु भन्नुपर्ने अवस्था छ भने कि त दुवै कोइरालाले सिंहलाई ठाउँ छाडिदिनुपर्छ । 

पौडेल रेसबाट बाहिरिएपछि कोइरालाको लिगेसी कि गणेशमानको भन्ने प्रश्न आउने एक कांग्रेस नेता बताउँछन् । पौडेलले दाबी छाडेर तीनजना मात्रै बाँकी रहँदा शशांक र शेखरले पनि आपसमा सहमति गर्नुपर्ने अवस्था आउँछ । 

कोइराला परिवारको लिगेसी कि गणेशमानको भन्ने निर्धारण गर्न भने पौडेलको पनि भूमिका रहन्छ । उनले जसलाई समर्थन गर्छन्, उसको पल्ला भारी हुने अवस्था आउन सक्ने संस्थापन इतर समूहभित्रको विश्लेषण छ ।