पुस ३, २०८०
बैतडीको झुलाघाटदेखि पाँचथरको चिवाभञ्ज्याङसम्म मध्यपहाडी यात्रा सकेर नेकपा एमालेको नेतृत्व काठमाडौं फर्किएको छ । संसद्को प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेको नेतृत्वले मध्यपहाडी यात्राका दौरान सरकारको चर्को आलोचना गरेक...
कात्तिक २५, २०७८
मुलुकको राजनीतिक घटनाक्रमको सुक्ष्म मूल्याङ्कन गरिरहेका नेपाली कांग्रेसका नेता एवं पूर्वराजदूत दीपकुमार उपाध्याय अमेरिकी आर्थिक सहयोग कार्यक्रम एमसीसीका कारण मुलुक ध्रुवीकरणमा जाने खतरा रहेको विश्लेषण गर्छन् । प्रतिनिधि सभा पुनःस्थापना भएपनि पुनःस्थापित संसद् चल्न नसकेकाले चुनावले निकास दिने उनको विश्वास छ ।
अहिलेको अवस्था आउनुमा कांग्रेस नेतृत्वको नालायकी पनि कारण रहेको बताउने उपाध्यायको धारणा निकासका लागि पार्टी नेतृत्व परिवर्तन हुनुपर्छ भन्ने छ । मुलुकको समसामयिक राजनीतिक घटनाक्रम, नेपालमा एमसीसीको विवाद र नेपाली कांग्रेसको आसन्न महाधिवेशनबारे लोकान्तरका लागि सुशील पन्तले भारतका लागि नेपाली पूर्व राजदूत उपाध्यायसँग कुराकानी गरेका छन् ।
प्रस्तुत छ, कुराकानीको सार संक्षेप :
ओलीको बहिर्गमन र देउवाको आगमनपछिको गतिरोध
नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकार गिरेर कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाको नेतृत्वमा सरकार बनेपछि पनि राजनीतिक गतिरोध कायमै रहेको जस्तो देखिएको छ । लोकतन्त्रमा नैतिकता, इमान, मूल्य मान्यताको ह्रास हुँदै गएपछि जुन बिन्दुमा पुगेका छौं नि त्यसैको परिणाम हो । राजनीतिक पार्टी वा व्यक्ति विशेष नेतालाई दोष दिने भन्दा पनि समाजको उपज नै त्यस्तै देखियो ।
पहिला हामी भन्थ्यौं, अस्थिरता छ, अस्थिरताले परिणाम आएन । त्यो त होइन रहेछ । केपी ओलीको पालाका त्यत्रो स्थिर सरकार थियो । त्यसले पनि निकास दिन सकेन । ओलीले पार्टीभित्रको सन्तुलन कायम गर्न सक्नुभएन । सन्तुलन गुमाएपछिको आजको बाध्यात्मक परिस्थितिमा बनेको सरकार हो । राजनीतिमा जिम्मेवारी आउँछ भने जिम्मेवारी लिनुपर्छ । जिम्मेवारी लिँदा पनि कुनै किसिमको सोच र दृष्टिकोण चाहिन्छ । स्थिर सरकारले पनि परिणाम दिन नसकेपछि बुझ्नुपर्छ, हाम्रो माइन्ड सेटमै केही समस्या रहेछ ।
गठबन्धन सरकारले पनि समय काट्ने बाहेक जनताको पक्षमा केही गरेको देखिएको छैन । अहिले फेरि सरकार सञ्चालन गर्न भनेर संयन्त्र बनाइएको छ, त्यसले पनि केही काम गर्ने सम्भावना छैन । संसदीय व्यवस्थामा प्रधानमन्त्रीभन्दा माथि बन्ने त्यस्तो संयन्त्रको आवश्यकता हुँदैन । हामीले हिजो केपी ओलीलाई जे कारणले विरोध गर्यौं, संविधान कुल्चिए, सर्वसत्तावाद देखाए भनेर, त्यो प्रवृत्ति अहिले पनि देखिँदैछ । यसको मूल कारणचाहिँ पार्टीका नेताहरू असान्दर्भिक हुन लागेको जस्तो देखिँदैछ । त्यसको चेत नेताहरूमा भने देखिरहेको छैन । समयले कसैलाई प्रतीक्षा गर्दैन । यसको दण्ड कठोर हुन्छ भन्ने कुरा नेताहरूले थाहा पाएका छैनन् ।
बढ्दैछ जनआक्रोश
अहिले भर्खर सरकारलाई सुझाव दिनका लागि राजनीतिक संयन्त्र बनाइएको छ । निर्वाचन आयोगले रिक्त पदमा उपनिर्वाचन गर्ने तयारी गरिरहेको समयमा गठबन्धनले विजय प्राप्त गर्नुपर्यो भनेर संयन्त्र बनाइएको हो । विपक्षी दललाई देखाउनका लागि त्यसको प्रयोग हुने सम्भावना छ । संयन्त्रले अन्य समस्याको समाधान गर्ला भन्ने बारेमा मलाई विश्वास छैन । केवल अस्तित्व रक्षाका लागि यो संयन्त्र बनेको छ ।
जनतामा निराशा र आक्रोश निकै बढ्दैछ, जुन विषयमा शीर्ष नेताहरू बेखवर जस्तै देखिएका छन् । वैदेशिक सहयोग विना देशको साधारण खर्च चल्न नसक्ने अवस्था सिर्जना हुँदैछ । समयमा बजेट पारित भएपनि खर्च हुँदैन । हामीले बनाएको संविधान र व्यवस्थामा कतै न कतै असजिलो पन छ भन्ने कुराप्रति ध्यानै छैन । तोकिएको समय र लागतमा कुनै आयोजना सम्पन्न हुँदैन । त्यसप्रति कोही जिम्मेवार बन्नु पर्दैन ? माथिल्लो तामाकोशी, मेलम्ची लगायत कुनै आयोजना समयमा पूरा भएनन् । यसप्रति खोइ त सत्ता गठबन्धनको दृष्टिकोण र धारणा ?
जब राजनीतिक नेतामा नैतिकता र इमान रहँदैन, तब सरकारले जनतामा निराशा जगाउने बाहेक के काम गर्न सक्छ ?
‘यो संसद्ले निकास दिने सम्भावना कम छ’
अहिले संसद्मा रहेको प्रमुख प्रतिपक्ष सशक्त र बलियो छ । तर संविधानको कार्यान्वयन र यो व्यवस्थालाई बलियो बनाउन उसको भूमिका कतै पनि सहयोगी देखिएको छैन । सरकारले पनि जुन विधेयक संसद्मा आएका थिए, तिनीहरूलाई रिप्लेस गर्नुछ भने यसमा राजनीतिक संवाद भएको देख्दै देखिएन । जुन लोकतन्त्रका लागि साह्रै खतरनाक कुरा हो ।
अहिले देखिएका घटनाले संसदीय व्यवस्था नेपालका लागि फाप्दैन जस्तो देखियो । यस्तो सशक्त प्रतिपक्ष छ, गठजोडकै भएपनि सत्ता पक्ष छ । राष्ट्रिय हितका लागि कुनै राजनीतिक संवाद हुन सक्दैन । समाधानका लागि कुनै प्रयास भएको देखिँदैन । समाधान निस्किन सक्दैन भने यो व्यवस्थाले भोलि कसरी समाजलाई निर्देशित गर्छ ? यसलाई असफलतातर्फ लानमा सत्तापक्ष पनि, प्रतिपक्ष पनि उद्दत नै भइरहेका छन् ।
यो संसद्ले काम गर्ने देखिएन । प्रधानमन्त्रीको विशेष दूतको रूपमा सरकारका प्रवक्ताले विपक्षी दलका नेतालाई भेटे पनि कुनै संवाद भएन । प्रधानमन्त्रीका विशेष दूतसँगको भेटमा एमसीसी पास गर्ने कुरा भएको पनि बाहिर चर्चा भयो । सत्ता र प्रतिपक्ष मिलेर एमसीसी पास गर्ने भनिए पनि त्यो अगाडि बढेन । नेताहरूको बोलीमा विश्वास झन् झन् ह्रास हुँदै गइरहेको अवस्था देखिँदैछ । कुरा मात्र गर्छन्, यिनीहरूको भर पर्न सकिँदैन भन्ने वातावरण विस्तारै बन्दैछ । चुनाव नै भएपनि सत्ता र पैसा प्रमुख कारण हुने परिपाटी हुने देखिँदैछ । आम नागरिकमा निराशा छ ।
३० वर्षको पञ्चायतकाल र ३० वर्षको बहुदलकालको निष्पक्ष मूल्यांकन गर्दा हामीहरूले टाउको निहुर्याउने अवस्था आएको छ । यसको जिम्मेवारी त हामीले लिनुपर्छ । अहिलेको समय काटेर चुनाव जित्नुपर्छ भन्ने बाहेक नेताहरूको कुनै सोच देखिएन । देश किन विकास भएन ? जनआक्रोश किन बढ्दछ ? भन्नेबारे नेताहरूले सोचेका छैनन् ।
एमसीसीबारे श्वेतपत्र
सरकार भनेको निरन्तरतामा आधारित हुन्छ । दश वर्ष पहिलादेखि एमसीसीको सहयोग लिनेबारे विभिन्न सरकारले निर्णय गरेका छन् । एमसीसीबारे देशव्यापी विवाद उठेपछि यसबारे सरकारले श्वेतपत्र जारी गर्नुपर्छ । एमसीसीबारे शुरूको सम्झौता र धारणा कसरी बदलिँदै गएर अहिलेको अवस्थामा आइपुग्यो भन्नेबारे जनताले जान्न पाउनु पर्छ । एमसीसी मात्र होइन, अन्य दातृ निकायले दिएका सहयोग र विकासे आयोजना समेत समयमा नबन्ने, म्याद थप्न उनीहरूको पनि समर्थन रहने भएपछि भ्रष्टाचार गरेको पैसा विदेश लैजानमा मिलिभगत जस्तो देखियो । त्यसको अनुगमन र छानबिन कसले गर्ने ?
विदेशी सहयोग र अनुदानबाट देश बन्दैन भन्ने कुरा लामो अनुभवबाट पुष्टि भइसकेको छ । देश विदेशका घटनाक्रम र अफगानिस्तानको घटनाक्रमले यो कुरा देखायो । त्यसपछि नेपालीहरू झस्किए । अन्य सहयोग अनुदान लिँदा संसद्ले पास गर्नु नपर्ने, एमसीसी चाहिँ संसदले पास गर्नुपर्ने शर्तले आशंका बढायो । एमसीसी संसदबाट पास गर्नुपर्ने भन्दा खेरी अहिलेको विवाद निस्कियो । प्रचण्डजी भन्छन्, हाम्रो पालमा संसदबाट अनुमोदन गर्नुपर्ने प्रावधान थिएन, यो बीचमा थपिएको हो । विवादमा परेको हुनाले वर्तमान प्रधानमन्त्रीले श्वेतपत्रको रूपमा एमसीसी कसरी शुरू भएको थियो भनेर प्रस्ट गर्नुपर्ने बेला भएको छ । यो यो सरकारको पालामा यो यो काम भएको थियो, अब के गर्ने भनेर श्वेतपत्र जारी गरेपछि राष्ट्रले जानकारी पाउँछ ।
विश्व शक्ति राष्ट्र अमेरिका र उदीयमान चीनको ध्रुवीकरणका कारण नेपाल भूराजनीतिक चपेटामा पर्ने खतरा छ । हाम्रो गतिविधिले एक अर्कालाई चिढ्याउने, असन्तुलित गर्ने भयो भने नेपालका लागि दुर्भाग्य हुनसक्छ । नेपाल द्वन्द्वमा फस्न सक्छ । एमसीसी यति जेलियो कि, एमाले अध्यक्ष ओलीले प्रधानमन्त्री छँदा पास गर्नुपर्छ भन्ने, तत्कालीन प्रतिपक्षी दलका नेताले पनि पास गर्नुपर्छ भन्ने, तर किन अनुमोदन भएन त ? सरकारले श्वेतपत्र जारी गरेर अब के गर्ने भनेर छलफल गर्यो भने देश र सरकारलाई अप्ठेरो पर्दैन । सार्वभौमिकता र स्वाभिमानको मामिलामा नेपालीहरू टुट्न सक्छन्, झुक्न सक्दैनन् भन्ने कुरालाई सबै नेताले बुझ्नु पर्छ ।
नेपाली कांग्रेसको स्ट्रेन्थ छैन, एक्लैले एमसीसी पारित गर्न । गठबन्धन दलको अवस्था देख्नुभएको छ, परस्परविरोधी धारणा छ । एउटाले एउटा र अर्कोले अर्कोथरी कुरा भन्छ । एमसीसी मात्र होइन अन्य वैदेशिक सहयोग लिने विषयमा पनि पुनर्विचार गर्नुपर्ने अवस्था आयो । जापानको अनुदान सहयोगमा सुरुङ मार्ग बन्दैछ, अन्य विकास आयोजना पनि चलिरहेका छन्, यी आयोजना संसद्मा लैजानु नपर्ने, कुनै विकास परियोजना मात्र संसद्ले पारित गर्नैपर्ने निर्णय कसको पालामा भयो ? संसद्ले पारित गर्नुपर्ने कुरा नभएको भए यति विवाद हुँदेनथ्यो । यो अनुदान हो कि सहयोग ?
राष्ट्रको हितका लागि सोच्नुपर्ने जरूरी छ, यसका लागि कांग्रेसले सोच्नु पर्छ । हतार गर्नुभन्दा स्वेतपत्र जारी गर्नका लागि कांग्रेसले पहल गर्नुपर्छ । यसमा हुने पारदर्शी छलफलले देशलाई फाइदा नै गर्छ ।
देशलाई सही गति दिन कांग्रेस नेतृत्वको फेरबदल
देश राजनीतिक अन्योलताबाट गुज्रिरहेको समयमा देशको अग्रणी दल नेपाली कांग्रेस महाधिवेशनको संघारमा छ ।
चार वर्षमा गर्नुपर्ने अधिवेशन समयमा गर्न नसक्नु, नालायकीको अर्को रूप केही हुनै सक्दैन । नेतृत्वको यो भन्दा नालायकी केही हुन सक्दैन । यसमा इफ बटको कुरा छैन् । संवैधानिक बाध्यता नभएको भए अहिले पनि महाधिवेशन हुन्थ्यो, हुँदैनथ्यो थाहा छैन । कांग्रेसजस्तो पार्टीमा विधानको प्रयोगमा अन्याय भयो भनेर पार्टी कार्यालयमा अनसन बस्नुपर्ने यो भन्दा हास्यास्पद र लज्जास्पद निर्णय के हुन सक्ला ?
विधानबमोजिम यो काम गरेको छु भन्न किन नसक्ने ? क्रियाशील सदस्यता र निर्वाचन कमिटीको टाउकोमा हालेर नेताहरू पानीमाथिको ओभानो बन्न खोज्दैछन् । नैतिक जिम्मेवारी लिएर अधिवेशन हुनुपर्दछ । पार्टीभित्र पनि सत्ता र पैसाबाहेक अरू कुराको चर्चा छैन । १२ औं अधिवेशनमा म केन्द्रीय सदस्य थिएँ, पछि राजदूत बनेर जाने बेलामा राजीनामा दिएर गए । नैतिकता भन्ने कुरा देशको संविधान पार्टीको विधानमा लेखिएको हुँदैन, आफैँले बनाउने हो । म स्वतन्त्र नागरिक भएर गएँ । मैले सबै नेताहरूसँग भेटेर भनें, म भए कांग्रेस, नभए कांग्रेस होइन भन्ने एटिच्युट देख्छु ।
म प्रतीकात्मक रूपमा चिच्याउँदैछु, यसपटक पार्टीको अधिवेशनमा म प्रतिष्पर्धा गर्दिनँ, मेरो ठाउँमा अर्को कुनै योग्य मान्छे आउला ।
मेरो निर्णयले कसैलाई घोच्छ कि भनेको त्यसको पनि खासै असर देखिरहेको छैन । त्यागको शुरुआत मबाट गर्छु भनेर मैले त्याग गरेँ, त्यसको असर देखिएको छैन । म आशावादी छु, युवा पुस्ताबाट आशा गर्नुपर्छ । नेतृत्वमा नालायक नेता छन् । अहिलेको युवाले जन्मेदेखि अहिलेसम्म एउटै नेता एउटै नाम सुन्दा सुन्दा वाक्क भइसकेको छ ।
नैतिक रूपबाट उत्प्रेरणा दिने काममा हाम्रो भूमिका हुनुपर्छ । निष्ठा र इमानको राजनीति गरेका हजारौं कार्यकर्ता छन् ।
नेतृत्व परिवर्तन नभई कांग्रेसमा निकास देखिँदैन । समयमै रुपान्तरण गर्न नसक्ने हो भने गल्तीको समीक्षा गर्ने काम नगर्ने हो भने समयले कठोर सजाय दिनेछ । कांग्रेसका सचेत र विवेकशील कार्यकर्ताले सही निर्णय गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ ।
बैतडीको झुलाघाटदेखि पाँचथरको चिवाभञ्ज्याङसम्म मध्यपहाडी यात्रा सकेर नेकपा एमालेको नेतृत्व काठमाडौं फर्किएको छ । संसद्को प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेको नेतृत्वले मध्यपहाडी यात्राका दौरान सरकारको चर्को आलोचना गरेक...
बुटवल विकासका दृष्टिले काठमाडौंपछिका प्रमुख शहरमध्ये एक मानिन्छ । बुटवल धेरै क्षेत्रमा देशलाई नेतृत्वदायी भूमिका खेल्ने शहर पनि हो । २०७९ मा भएको स्थानीय तहको निर्वाचनपछि बुटवल उपमहानगरपालिकामा दोस्रो कार्यकाल...
बुधवार उच्च अदालत विराटनगर पुग्दा धरान उप–महानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङ एक वकिलसहित भेटिए । मुद्दाको पेशी भएकाले उनी आफैं उपस्थित भएका रहेछन् । धरान खानेपानी विकास बोर्डको बैठक नबोलाएको भन्दै सा...
नेकपा एमाले संसदीय दलका उपनेता सुवास नेम्वाङले आफूलाई नेपालको संसदीय अभ्यासमा अनुभवी र अभिभावकीय छवि बनाउन सफल भएका छन् । तत्कालीन संविधानसभा अध्यक्षसमेत रहेका नेम्वाङले संविधानसभासहित छ पटक व्यवस्थापिका&nd...
नेपाली कांग्रेसबाट धोका भएको र गठबन्धन सम्बन्धमा पुनर्विचार गर्नुपर्ने अवस्था आउन सक्ने प्रधानमन्त्री एवं नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको अभिव्यक्तिले राजनीति तरंगित छ । माओवादीको विधा...
वैशाख १० गते हुने प्रतिनिधिसभा सदस्यको उपनिर्वाचन नजिकिँदै गर्दा चितवनमा राजनीतिक गतिविधि बढेको छ । मंसिर ४ को चुनावमा रास्वपा विजयी भएको चितवन २ मा उपनिर्वाचनका माध्यमबाट आफ्नो राजनीतिक विरासत फर्काउन न...
मानव स्वभाव प्रायः म र मेरो भन्ने हुन्छ । जस्तोसुकै आदर्शको कुरा गरे पनि, जतिसुकै महान देखिन खोजे पनि यी म र मेरोमा अलिकति धक्का लाग्नेबित्तिकै, ढेस पुग्नेबित्तिकै त्यस्ता आदर्श र महानता कुन सड्को ‘फू&rsquo...
२०६२ सालपछिको कुरा हो, अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगका एकजना उपसचिव र एकजना शाखा अधिकृत कम्पनी रजिष्ट्रारको कार्यालयमा सरुवा भएर गए । यति मात्र होइन, राष्ट्रिय सतर्कता केन्द्रका एक उपसचिव पनि सोही कार्यालयमा...
धेरै पहिलेको कुरा हो एक जना सज्जनका दुई भाइ छोरा थिए । उनीहरूबीच निकै मिल्ती थियो । एकपटक भगवान्ले आएर वरदान माग भनेकाले उनीहरूले अमरताको वर मागेका थिए । उनीहरूको कुरा सुनेर भगवान्ले भने– ‘...