काठमाडौं, ४ भदौ – पहिला पहिला चिठ्ठीबाट खबर आदान प्रदानको लागि हुलाकको प्रयोग हुन्थ्यो । एक ठाउँको खबर अर्को ठाउँमा पु-याउने भरपर्दो माध्यमको रुपमा हुलाकलाई लिइन्थ्यो ।

वि.सं. १९३५ मा नेपालमा हुलाकघरको स्थापना पछि नेपालमा हुलाक सेवा सुरु भएको हो । सो समयमा आफ्नो घरबाट टाढा रहेका व्यक्तिहरुले आफ्नो अवस्थाको जानकारी गराइ आफ्ना परिवारलाई चिठ्ठी लेख्ने गर्थे ।
आफ्नो परिवारको सदस्य टाढा रहेका व्यक्तिले पनि आफ्नो संदेश हुलाक मार्फत नै पठाउने चलन थियो । तर अहिले प्रविधिको विकाससंगै सबको हात हातमा मोवाइल र इन्टरनेटको पहुँच पुगेको छ । बिजुली नै नभएको गाउँमा समेत मोवाइल पुगिसकेको छ ।

प्रविधिको विकास संगै व्यक्तिगत चिठ्ठी आदानप्रदानको लागि कुनै समय लोकप्रिय रहेको हुलाक सेवाको उपयोगिता घटेको छ । मानिसहरुले व्यक्तिगत खबर आदानप्रदानको लागि हुलाकको प्रयोग गर्ने छाडेका छन् । किनभने आजभोली दुरसञ्चारका छरिता माधयम उपलब्ध छन् ।

व्यक्तिगत चिठ्ठी आदानप्रदानको क्रम घटेपनि हुलाकको महत्व भने उत्तिकै रहेको गोश्वारा हुलाक कार्यालय, सुन्धाराका प्रमुख हुलाक अधिकृत हरिप्रसाद ज्ञवाली बताउछन् । लोकप्रियता बचाउन हुलाक सेवा विभागले नयाँ प्रविधिको माध्यमबाट फरक तरिकाले सेवा संचालन गर्न थालेको छ ।

प्रविधिको विकासंगै सबको हातहालमा मोवाइल फोन, कम्प्युटर, ट्याव लगाएका प्रविधियुक्त संचार साधन रहेपनि हुलाकको महत्व नघटेको गोश्वारा हुलाक कार्यालय, सुन्धाराका प्रमुख हुलाक अधिकृत ज्ञवालीले बताए । उनले लोकान्तरलाई भने, ‘हुलाकको कार्य प्रकृति परिवर्तन भएको छ । व्यक्तिगत चिठ्ठीपत्रको चाप कम छ तर हुलाकको काम भने घटेको छैन ।’

हाल देशभर करिव १७ हजार हुलाक कर्मचारी संख्या रहेको भन्दै उनले प्रविधिको विकास जति बढेपनि हुलाक सेवाको उपयोगिता नघट्ने दाबी गरे । प्रविधिको विकास भएको विकसित देशहरुमा समेत हुलाक सेवा प्रभावकारी भइरहेको ज्ञवालीले बताए ।

जिल्ला हुलाक कार्यालयहरुमा कामको चाप कम भएको भएपनि गोश्वारा हुलाक कार्यालयमा कामको चाप उस्तै रहेको उनको दाबी छ । गोश्वरा हुलाक कार्यालयमा हाल पुलिन्दा (पार्सल), सरकारी चिठ्ठीपत्र, अदालती कागजपत्र तथा विदेश जाने युवाहरुको कागजपत्रहरुको ओसारपसारको कार्य बढी हुने गरेको छ ।

हाल हुलाक कार्यालयले हुलाक सेवाका लागि आउने सर्वसाधारणको अनलाइनबाट दर्ता गर्न शुरु गरेको छ । व्यक्तिगत चिट्ठी भन्दा पनि सामान ओसारपोसार तथा विदेश जानको लागि द्रुत ढाँक सेवा (इ.एम.एस. सेवा) को लागि मानिसहरुले हुलाकको प्रयोग गर्ने गरेका छन् । विशेषगरी इजरायल, अमेरीका लगायत देशमा रहेका नेपाललीहरुले हुलाक मार्फत आफ्नो परिवारलाई सामान पठाउने गरेका छन् ।

हुलाकबाट सामान ल्याउन सहज हुने जर्मनीबाट पठाएको सामान लिन आएका सामाखुसीका उमीत आचार्यले बताए । उनले लोकान्तरलाई भने, ‘हुलाकबाट सामान मगाउँदा सस्तो पर्छ अनि सहज पनि छ ।’

हुलाकको कामलाई अझ प्रभावकारी बनाउन गोश्वारा हुलाक कार्यालयले उपत्यकाको ३ ठाउँमा हुलाक सेवा संचालन भइरहेको कार्यालयका सुचना अधिकारी निर्मला थापाले बताइन् ।

दरबन्दीका कर्मचारी आधा मात्र

नेपालको सबैभन्दा पुरानो हुलाक कार्यालयको रुपमा रहेको गोश्वारा हुलाक कार्यालयमा कर्मचारीको संख्या भने दरबन्दीको कर्मचारी आधा मात्र रहेका छन् । कार्यालयको दरबन्दी संख्या ४ सय ४४ भएपनि २ सय भन्दा बढी पद रिक्त रहेको गोश्वरा हुलाक कार्यलयका प्रमुख हुलाक अधिकृत ज्ञवालीले बताए । ‘निजामती सेवाका कर्मचारीको संख्या २ सय ३१ जना मात्र रहेको छ ।’ उनले लोकान्तरलाई भने, ‘हुलाक कार्यालय कसैको आकर्षणको सरकारी संस्था बन्न सकेको छैन । कर्मचारी परिपूर्ति गर्नका लागि सरकारले पनि ध्यान दिएको छैन ।’

कार्यालयमा २ सय ९ जनाको दरबन्दी रित्त रहेपछि ठेकेदार कम्पनीको माध्यमबाट ७५ करारका मर्कचारीले काम गर्दै आएका छन् ।

कार्यालयका प्रमुख हुलाक अधिकृत ज्ञवालीले पनि कार्यालयमा धेरै किसिमको समस्याहरु रहेको बताए । हुलाकको मुख्य समस्याको रुपमा हुलाक सेवा अपहेलित र अव्यवसायिक तर अत्यवश्यक सेवा रहेको उनको भनाइ छ ।

उनले सरकार, कर्मचारी,सेवाग्राही र जनताको चासो नभएको, बजेट, स्रोतसाधन र पुर्वाधारको कमी, परम्परागत कामको मात्रा घट्दै जादा नयाँ कामलाई आत्मसात गर्न नसक्नु कार्यालयको समस्याको रुपमा लिएका छन् ।

कार्यालयमा समस्या नै समस्या, कर्मचारीहरुको असन्तुष्टि

नेपालको सबैभन्दा पुरानो हुलाक कार्यालय गोश्वरा हुलाक कार्यालयमा ७५ जना ठेकेदार मार्फत परिचालित कर्मचारीहरु काम गर्दै आएका छन् । कार्यालयमा रहेका स्थायी कर्मचारी सहर काम गरेपनि तलब र सेवा सुविधामा भने विभेद रहेको एक कर्मचारीले लोकान्तरलाई बताए ।

सो कार्यालयमा लामो समय देखि करारमा कार्य गर्दै आएका एक कर्मचारीले लोकान्तरलाई भने, ‘काम चाँही स्थायी कर्मचारीले सरह नै गर्दै आएका छौं । तर सेवा सुविधा भने प्रयाप्त छैन । न जीवन विमा छ न त संचय कोषको सुविधा । कार्यालयले गर्ने व्यवहारप्रति अन्तुष्ट छैनौ ।’

कार्यालयमा चिठ्ठी पत्र ठाउँठाउँमा पु¥याउँने कार्य गर्दै आएका एक स्थायीी कर्मचारीले पनि हुलाकमा सेवा गर्दा जनसम्पर्क बढ्ने भएपनि सो पेशाबाट जीवन चलाउननै मुस्किल रहेको बताए ।

---

---