काठमाडौं, २ माघ– सरकारसँग औषधिको गुणस्तर चेकजाँच गर्ने प्रविधियुक्त प्रयोगशाला र पर्याप्त जनशक्ति नहुँदा औषधि उपभोक्ता (बिरामी) ठगिनु परेको छ । आम जनताको स्वास्थ्यसँग सरोकार राख्ने औषधि जस्तो महत्वपूर्ण र अत्यावश्यकीय बस्तुको गुणस्तर जाँच्न सरकारी निकायसँग आवश्यकताअनुसार जनशक्ति तथा उपकरण नहुँदा बजारमा मापदण्ड नपुगेका औषधिको किनबेच भएको पाइएको छ । 

औषधि व्यवस्था विभागलाई आवश्यक जनशक्ति अभाव भएकै अवस्थामा पनि सरकारले रहेका पद रमेत रिक्त राखेको छ । विभागका अनुसार आवश्यक प्रभावशाली प्रयोगशाला समेत नहुँदा औषधिको गुणस्तरबारे सरकार नै अन्योलमा रहेको छ ।

नेपाली औषधि बजारको गुणस्तरमा प्रश्न चिह्न खडा भएको बेला भएकै पद समेत रिक्त रहनुले नकारात्मक सन्देश जाने विभागका महानिर्देशक नारायणप्रसाद ढकाल बताउँछन् । उनले विभागले केही नयाँ काम गर्न लागेकै बेला हुने सरुवाले समेत काममा ठूलो प्रभाव पर्ने गरेको लोकान्तरलाई बताए । 

उपभोक्ताको प्राथमिकता सरकारको वेवास्ता

स्वदेशमै उत्पादित औषधि उपभोक्ताले खोजेपनि सरकारको वेवास्ताका कारण नेपाल आत्मनिर्भरको दिशामा अगाडी बढ्न नसकेको सरोकारवालाको गुनासो छ । 

नेपाली औषधि उद्योग व्यवस्थापनका लागि सरकारले प्रभावकारी नीति निर्माण गर्न नसक्दा संकटमा परेको सरोकारवाला बताउँछन् ।  

नेपाली औषधि बजारको करिव आधा हिस्सा ओगटेको नेपाली औषधि उद्योगले आयातित औषधिमा हुने ठगीको आरोप व्यहोर्नुपरेको औषधि उद्योगी शंकर घिमिरे बताउँछन् । ‘नेपाली औषधि उद्योग फस्टाउँदैछ, यसलाई यहाँका चिकित्सक र अस्पतालहरुले समेत प्राथमिकता दिने गरेकै कारण अहिले ४५ प्रतिशत बजार हिस्सा हामीले ओगटेका छौं, तर सरकारले व्यवस्थापनका लागि आधारभूत नीति नियम समेत बनाउन सकेको छैन,’ औषधि उत्पादक संघका पूर्व अध्यक्ष समेत रहेको घिमिरेले लोकान्तरसँगको कुराकानीमा भने, ‘जसका कारण आयातित औषधिमा हुने बेमानीको आरोप नेपाली उद्योगले पनि लिनुपर्ने बाध्यता छ ।’

नेपाल स्वदेशमै उत्पादित औषधिबाट कहिलेसम्म आत्मनिर्भर हुन सक्ला ? लोकान्तरको प्रश्नमा घिमिरे भन्छन्,  ‘आत्मनिर्भर हुनको लागि नेपाली औषधि उद्योगले चाहेर मात्र हुँदैन । यो नीतिगत तहको कुरा हो । जबसम्म राजनीतिक नेतृत्व तथा सरकारले चाहँदैन तबसम्म उद्यागले मात्रै चाहेर सम्भव हुँदैन । तसर्थ सरकारले कस्तो नीति ल्याउँछ भन्ने कुराले नेपाली औषधि उद्योग आत्मनिर्भरताको  कुरा स्पष्ट हुन्छ ।’

आयातित औषधिमा हुने ठगी

अहिले नेपाली बजारमा करिब ४५ प्रतिशत स्वदेशमा उत्पादित औषधिको र बाँकी विदेशबाट आयात हुने औषधि बिक्रिबितरण हुने गरेको पाइन्छ ।  बजारमा आयात हुने औषधिमध्ये भारतबाट आयात हुने औषधिले ९० प्रतिशत हिस्सा आगटेको छ भने बाँकी बंगलादेश, अष्टे«लिया, चीनलगायतका देशबाट आयात हुने गरेको पाइन्छ ।  

नेपालमा सरकारले तोकेका औषधिहरु आयातकर्ताले सरकारकै अनुमतिमा आयात गर्ने गर्छन् । औषधिमा शून्यभन्सार नीति भएकाले ढुवानी खर्चपछि अधिकतम खुद्रा मूल्य निर्धारण गरिन्छ ।  सरकारले मूल्य निर्धारणमा प्रभावकारी अनुगमन गर्न नसक्दा आयातकर्ताले मनपरी ढंगले काम गर्ने गरेको पाइएको छ । 

औषधि आयातकर्ताले नेपाल भित्र्याएको औषधि उपभोक्तासम्म पुग्दा तीन चार चोटी मूल्य थपिने गरेको उपभोक्ता अधिकारकर्मीहरु बताउँछन् ।