फागुन ५, २०८०
श्रीमान्–श्रीमती नैं शाखा अधिकृत, त्यो पनि एकसाथ । यस्तो सुखद संयोग सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहनेमध्ये कमैलाई मात्र जुर्ने गर्छ । तर, गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नम्बर–६ का सुरेन्द्र पाण्डे र रमित...
कात्तिक १६, २०७७
डेढ दशक अगाडिदेखि चलेको तीव्र बसाइँसराइको शृंखलाले पहाडी जिल्लाका ग्रामिण बस्तीहरू रित्तिन (मानवविहीन हुन) थालेका छन् ।
मध्यपहाडी जिल्लाबाट सुविधा र रोजीरोटीको खोजीमा तराई र शहरी क्षेत्रमा बसाइँसराइ चुलिँदा गाउँघर खाली हुँदै गएका हुन् ।
स्थानीय तहको पुनरसंरचना भएर गाउँ–गाउँमा पुगेका सिंहदरबारले पहाडी जिल्लामा यातायात, स्वास्थ्य, सञ्चार, शिक्षा र विद्युत् लगायतका पूर्वाधार तयार गरी विकासले फड्को मार्दै गए पनि बसाइँसराइ भने झनै बढ्दै गएको छ ।
राज्यको पुनःसंरचनाले बसाइँसराइलाई रोक्नुको सट्टा बढेको छ । जिल्लाका प्रत्येक वडामा पुगेका मोटरबाटो बसाइँसराइका लागि सामान ओसार्नका लागि बनाइएको जस्तो देखिएको छ । गाउँमा अहिले वृद्धवृद्धा मात्र छन् । गाउँघर अहिले युवाविहीन छ ।
बाग्लुङको साबिक पैञ्यू थन्थाप, राङखानी, दमेक, विनमारे, गाविस (हाल जैमिनी नगरपालिका) का अधिकांश घर खाली छन् । त्यस्तै गुल्मी सत्यवती गाउँपालिकाको भार्से, कालीगण्डकी गाउँपालिकाको फोक्सिङ, खड्गकोट, जयखानी अर्घाखाँचीको पाणिनी, बलकोट, गोखुङगा क्षेत्रका गाउँहरू ६० देखि ९० प्रतिशतसम्म घर खालि भइसकेका छन् । बसाइँसराइ नभएका गाउँका घरमा पनि वृद्धवृद्धा मात्र छन् ।
बाग्लुङको जैमिनी नगरपालिकाका प्रमुख इन्द्रराज पौडेलले गाउँका मानिसहरूमा शहरीया मानसिकता बढ्दै जाँदा बसाइँसराइले भयावह रूप लिएको बताए ।
पौडेलले लोकान्तरसँग भने, ‘बसाइँसराइ रोक्न युवालाई कृषि, पर्यटन र पशुपालनमा व्यवसायिक योजनाहरू ल्याएका छौं । कृषिमा यान्त्रिकीरण पनि भइरहेको छ । तर, युवामा जागिरे मानसिकता बढी देखियो । विदेश, काठमाडौं वा तराई भन्ने मात्र सोचाई विकास भयो । गाउँमै केही गरौं गर्नुपर्छ भन्ने बुझ्न सकेनन्, जसले गर्दा नगरपालिकाको जनसंख्या नै घट्ने क्रम शुरू भयो, मानिसहरूले गाउँ छाडे ।’ बाग्लुङ सबैभन्दा बढी बसाइँसराइ हुने नेपालको १० जिल्लाभित्र परेको छ ।
जैमिनीमा नगरपालिकाबाट प्रत्येक दिन दैनिक २ जना स्थायी रूपमै तराईका जिल्लामा बसाइँसराइ गर्ने गरेको तथ्यांक वडा कार्यालयबाट आउने गरेको मेयर पौडेल बताउँछन् । जैमिनी नगरपालिकामा उत्तर दक्षिण जोड्ने कालीगण्डकी करिडोर, मध्यपहाडी लोकमार्ग, जैमिनी बरेङ जोड्ने सडक कालोपत्र हुँदैछ । ९० प्रतिशत सामुदायिक विद्यालय राम्रा छन् । घरघरमा सडक पुगेको छ । तर, पनि बसाइँसराइ झनै तीव्र छ ।
पहाडबाट विशेषगरी दुई स्तरका मानिसहरू बढी बसाइँ सरिरहेका छन् । आर्थिक रूपमा सम्पन्न मानिस थप सुविधाका लागि र विपन्न व्यक्ति रोजीरोटीकै लागि बसाइँसराइ गरेको देखिन्छ ।
रोजगारीका लागि घर छाड्ने युवालाई गाउँमै आर्थिक उपार्जन गर्ने योजना स्थानीय तहहरूले दिन नसक्दा आश्रित परिवार नै गाउँ छाडेर हिँडेको देखिन्छ ।
गुल्मीको कालीगण्डकी गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष तारा थापाले बसाइँसराइ रोक्न युवा स्वरोजगार कार्यक्रम ल्याएर गाउँमै उद्यम गर्ने वातावरण बनाए पनि त्यसले काम नगरेको बताइन् ।
उनले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘हाम्रो गाउँपालिकाको फोक्सिङ, खड्गकोट, जयखानी, ठाउँबाट दैनिक १/२ घर बसाइँसराइ गरेका छन् । विदेशमा ठूलो कमाइ गर्ने युवाहरूले गाउँको १५/२० हजार कमाइ नदेखेर परिवार नै उठाएर तराई लगेर राख्ने र आफू वैदेशिक रोजगारीमा जाने क्रम देखियो ।’
बाग्लुङ, गुल्मी, अर्घाखाँची, पाल्पा, प्युठान, पर्वतबाट रुपन्देही, कपिलवस्तु, चितवन, बाँके र बर्दियामा बसाइँसराइ हुने गरेको छ । पहाडका खाली घरहरू खण्डहर बनेका छन् । पुराना कलात्मक घरहरू भत्किएका छन् ।
हाडको जग्गा विक्री वितरण पनि हुँदैन । खेतीयोग्य जग्गा अहिले झाडीको रूपमा परिणत भएका छन् । बसाइँसराइले पहाडको कला संस्कृति पनि हराउँदै गएको छ ।
जनसंख्या र बसाइँसराइका जानकार युवराज कंडेल पहाडमा शिक्षा र स्वास्थ्यमा आमूल परिवर्तन नगर्दासम्म बसाइँसराइ रोक्न नसकिने देखिएको बताउँछन् । पहाडको कूल जनसंख्याको ४० प्रतिशत मानिस बसाइँसराइ गरी तराईका जिल्लामा झरेका छन् । यो क्रम अझै बढ्दै गएको छ । परिवार नै आश्रित युवालाई गाउँमा रोजगारी दिएर रोक्न र शिक्षा र स्वास्थ्य गाउँमा राम्रो दिन नसक्दासम्म पहाडको बसाइँसराइ रोकिँदैन ।’
कंडेलले थपे, ‘युवा रोजगारीका लागि विदेश जान थालेपछि परिवार बालबच्चा पढाउन तराई झरे । रेमिट्यान्सको कमाइ मानिसहरूले गाउँमा लगानी गरेनन् । तराईमा सानो घडेरी किनेर घर बनाए, गाउँ गएनन् ।’
यसको असरले तराईका जिल्लामा वन क्षेत्र फडानी, सुकुम्वासी बस्ती र नदी उकास क्षेत्र भरिँदै गएको छ ।
‘दश वर्ष अगाडिसम्म एसएलसी पास भएपछि पढ्न सदरमुकाम पुग्नुको विकल्प थिएन । गाउँमा बाटो थिएन । गाडी गुड्दैनथे । बिजुली थिएन । फोन गर्नका लागि दिनभर हिँडेर सदरमुकाम पुग्नुपर्थ्यो ।
अहिले सबै सुविधा हातहातमा हुँदा पनि मानिसहरू रोकिएनन्,’ जैमिनीका पुराना स्थानीय लक्ष्मीधर ढुंगानाले भने ।
श्रीमान्–श्रीमती नैं शाखा अधिकृत, त्यो पनि एकसाथ । यस्तो सुखद संयोग सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहनेमध्ये कमैलाई मात्र जुर्ने गर्छ । तर, गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नम्बर–६ का सुरेन्द्र पाण्डे र रमित...
पोखराका अशोक खड्काको पारिवारिक वातावरण सानैदेखि उद्यमशीलताको थियो । उनका बुवा सधैं एकै सुझाव दिइरहन्थे– नेपालमै केही गर्नुपर्छ । उनको बालमस्तिष्कमा त्यही छाप पर्यो । विदेश जाने सोच कहिल्यै बनाएनन् । नेप...
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
प्रगतिशील राजनीतिको 'फ्रन्टलाइन'मा देखिने नेताहरू जति कठोर हुन्छन्, त्यो भन्दा बढी ‘इमोसनल र सेन्टिमेन्टल’ पनि हुन्छन् । त्यस्तै ‘इमोसनल फिलिङ्स’का बाबजुद परिस्थितिले कठोर बन्दै गएक...
बुधवार काभ्रेको धुलिखेलस्थित काठमाडौं विश्वविद्यालयका १ हजार ८३८ जना विद्यार्थीमाझ सनम ढकाल दृश्यमा आए । एमबीबीएसमा सर्वोत्कृष्ट भएर गोल्ड मेडल ल्याउँदै सनम दीक्षित भएसँगै सबैमाझ परिचित भएका हुन् । काठम...
समय : आइतवार बिहान ७ बजे स्थान : नलगाड नगरपालिका, १ चिउरी, जाजरकोट (भूकम्पले सबैभन्दा धेरै क्षति पुर्याएको ठाउँ) ‘मेरी आमालाई किन यस्तो भयो ? मलाई पनि बाँच्न मन छैन,...
२०६२ सालपछिको कुरा हो, अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगका एकजना उपसचिव र एकजना शाखा अधिकृत कम्पनी रजिष्ट्रारको कार्यालयमा सरुवा भएर गए । यति मात्र होइन, राष्ट्रिय सतर्कता केन्द्रका एक उपसचिव पनि सोही कार्यालयमा...
धेरै पहिलेको कुरा हो एक जना सज्जनका दुई भाइ छोरा थिए । उनीहरूबीच निकै मिल्ती थियो । एकपटक भगवान्ले आएर वरदान माग भनेकाले उनीहरूले अमरताको वर मागेका थिए । उनीहरूको कुरा सुनेर भगवान्ले भने– ‘...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...