दक्षिण कोरियामा अघिल्लो साता भएको राष्ट्रपति निर्वाचनमा दक्षिणपन्थी उम्मेदवार यून स्योक–यूलको विजयले उत्तर कोरियासँगको शान्तिवार्तालाई खलल पुर्‍याउन सक्ने विश्लेषण हुन थालेका छन् । 

सत्तारूढ उदारवादी दलका उम्मेदवार ली जे–म्युङलाई यूनले झिनो मतान्तरले हराएका हुन् । निर्वाचनमा यी दुईबीचको प्रतिद्वन्द्विता निकै कटु थियो । 

यून नारीवादका कट्टर विरोधी हुन् । राष्ट्रपति बनेपछि उनले लैंगिक समानता तथा परिवार मन्त्रालयलाई भंग गर्ने बताएका छन् । दक्षिण कोरिया लैंगिक समानताको सवालमा कमजोर भए पनि यूनले महिलाविरुद्ध संरचनागत विभेद नहुने गरेको दाबी गरेका छन् । 

नारीप्रतिको द्वेषका अलावा तन्त्रमन्त्र र धामीझाँक्रीमा विश्वास गरेर यूनले चर्चा कमाएका छन् । दक्षिण कोरियाली समाजको पुरातनपन्थी र अनुदारवादी तप्कालाई उनी प्रतिनिधित्व गर्छन् । 

विश्वको दशौं ठूलो अर्थतन्त्र दक्षिण कोरियामा विद्यमान आर्थिक असमानताको समस्यालाई हल गर्ने चुनौती यूनलाई छ । विशेषगरी कोरोनाभाइरस महामारीका कारण दक्षिणमा आर्थिक सुस्तता छ अनि बेरोजगारी भयावह रूपमा बढिरहेको छ । घरको मूल्यले पनि आकाश छोइरहेको छ । बैंकको ऋण तिर्न नसकेर मानिसहरू आत्महत्या गर्ने क्रम पनि बढेको छ । 

संसारभरि लोकप्रिय बनेको वेबसिरीज स्क्विड गेमले दक्षिण कोरियाको अनियन्त्रित पूँजीवादका कारण सिर्जित समस्यालाई निकै कलात्मक पाराले प्रस्तुत गरेको कुरा यहाँ सान्दर्भिक छ । 

यस्तो स्थितिमा जनतालाई आर्थिक संकटबाट मुक्त गर्नका लागि नीति तर्जुमा गर्न यूनले निकै मेहनत गर्नुपर्ने हुन्छ । उनले कर्पोरेट क्षेत्रका नियमहरू खुकुलो बनाउने र निजी क्षेत्रमा गरिने लगानीलाई सहयोग पुर्‍याउने वाचा गरेका छन् । घरको मूल्य आकासिएर मध्यम तथा निम्न वर्गका लागि समस्या परेकाले यूनले देशभरि २५ लाख घर बनाउने महत्त्वाकांक्षी योजना बनाएका छन् । 

सेन्टर फर स्ट्राटेजिक यान्ड इन्टरनेसनल स्टडीजका वरिष्ठ उपाध्यक्ष तथा कोरिया शाखा प्रमुख भिक्टर चा र कोरिया पोलिसी स्कलर डाना किमका अनुसार, बेरोजगारीको समस्या समाधानका लागि यूनले सरकारी सुविधा (बेरोजगारी भत्ता) बढाउने भन्दा पनि निजी क्षेत्रमा रोजगारी सिर्जना गर्ने योजना सार्वजनिक गरेका छन् । 

उनले साना तथा मझौला उद्योगहरूलाई प्रोत्साहन गर्नका लागि पूँजी लगानीमा पहल गर्ने तथा रोबोट, कृत्रिम बौद्धिकता (एआई) र क्लाउड कम्प्युटिङ जस्ता चौथो औद्योगिक क्रान्तिका क्षेत्रमा लगानीलाई पनि प्रोत्साहन गर्ने योजना बनाएका छन् । यून क्रिप्टोकरेन्सी र बिटकोइनका पनि समर्थक हुन् ।

यूनले अपनाउने आर्थिक नीतिले दक्षिण कोरियाको अर्थतन्त्रलाई उकास्न सक्छ । तर उनको परराष्ट्रनीतिले चाहिँ क्षेत्रीय द्वन्द्व निम्त्याउन सक्ने देखिन्छ । 

दक्षिण कोरियाका दक्षिणपन्थीहरू उत्तर कोरियाप्रति बढी आक्रामक दृष्टिकोण राख्छन् । उदारवादी राष्ट्रपति मून जे–इनले उत्तरसँगको वार्ता तथा सम्बन्ध सुधारलाई जोड दिएका थिए तर यूनले उनको नीतिलाई उल्ट्याउन सक्ने सम्भावना छ । 

त्यसो त उत्तर कोरियाका सर्वोच्च नेता किम जोङ उनले मूनको शान्ति प्रस्तावलाई लत्याउँदै लगालग क्षेप्यास्त्र परीक्षणहरू गरिरहेकाले दुई देशबीचको शान्ति तत्कालै हासिल नहुने स्पष्ट भइसकेको छ । तर यसका लागि मून र किम भन्दा पनि अमेरिका बढी दोषी रहेको चीन तथा कोरियाली प्रायद्वीपको गहिरो अध्ययन गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धविद् टम फाउडीको दाबी छ । 

उत्तर कोरियासँगको वार्ता सफल बनाउन तात्त्विक योगदान नगर्ने र उसमाथि एकतर्फी प्रतिबन्ध लगाइरहने गरेकाले अमेरिकाले वस्तुगत रूपमा मूनको शान्ति प्रक्रियालाई भंग गराएको हो । अझ अमेरिकाले कोरियाली युद्धको औपचारिक अन्त्य गर्ने प्रस्तावलाई पनि विरोध गरेर दुई कोरियाबीचको तनाव चर्काइराख्न चाहेको छ । 

दुई कोरिया मिले भने दक्षिणको भूमिमा अमेरिकी सेनाको उपस्थितिको अर्थ नरहने भएकाले अमेरिका उनीहरूलाई मिल्न दिन चाहँदैन ।

चीनको घेराबन्दीका लागि अमेरिकाले दक्षिण कोरिया र जापानमा आफ्ना सैनिकहरू राखिरहेको छ । 

तर यूनले दुई कोरियाबीचको संवाद कायम राख्ने र उत्तरलाई दिइने मानवीय सहायतालाई प्रोत्साहन गर्ने काम भने जारी राख्ने सम्भावना रहेको विश्लेषकहरू बताउँछन् । 

अनि अमेरिका र चीनलाई सन्तुलनमा राख्नका लागि पनि यूनले कोशिश गर्नुपर्ने हुन्छ । तर उनी चीन भन्दा अमेरिकातिर बढी ढल्किने संकेत देखिन्छ । 

राष्ट्रपति निर्वाचित भएलगत्तै यूनले अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडनसँग फोनमा कुराकानी गरेका थिए । त्यसको भोलिपल्ट उनले दक्षिणका लागि चीनका राजदूत सिङ हाइमिङसँग भेटघाट गरे । अमेरिकाका राष्ट्रपति र चीनका राजदूतसँगको यस वार्ताले पनि यूनको प्राथमिकता कहाँ छ भन्ने देखाउँछ । 

तर अमेरिकातिर पूरै ढल्केर चीनलाई चिढ्याउने सुविधा यूनलाई छैन । छिमेकमा रहेको दक्षिण कोरिया चीनको तेस्रो ठूलो व्यापारिक साझेदार हो । दक्षिणको आर्थिक हितका लागि चीनसँगको सुमधुर सम्बन्ध अत्यावश्यक छ । 

तर अमेरिकाले चीनको घेराबन्दी गर्ने हिन्द–प्रशान्त रणनीतिमा सहयोग गर्न दक्षिण कोरियामाथि लगातार दबाब दिइरहेको छ । 

अमेरिकी परराष्ट्रनीतिकारहरूले दक्षिण कोरियालाई चीनविरुद्धको गठबन्धनमा सहभागी हुन दबाब दिए पनि दक्षिणका जनता यस्तो पक्षमा नरहेको रेस्पोन्सिबल स्टेटक्राफ्ट वेबसाइटमा जेसिका जे ली लेख्छिन् । 

कोरिया इन्स्टिच्युट फर नेसनल युनिफिकेसनले सन् २०२१ मा गरेको सर्वेक्षणमा अमेरिका र चीनबीच सन्तुलन मिलाउने पक्षमा बहुमत जनता देखिएका छन् । चीनविरोधी वा चीनपक्षीय गठबन्धनका लागि दक्षिण कोरियाली जनताको समर्थन देखिएको छैन । त्यसैले अमेरिकाले दबाब दिइरहेको भए पनि क्वाड प्लसमा दक्षिण कोरियालाई सदस्य बनाउन यूनलाई गाह्रै पर्ने देखिन्छ । 

तर चीनसँगको आर्थिक निर्भरता घटाउनका लागि यून सरकारले प्रयास गर्न सक्छ । चीनकेन्द्रित आपूर्ति शृंखलामा निर्भर रहँदा चीनले हेपाहा व्यवहार देखाउने गरेको भनी दक्षिण कोरियालीहरूमा आक्रोश छ । 

चीनले दक्षिण कोरियाको लोकप्रिय परिकार खिम्चीलाई आफ्नो जस्तो गरी पेश गरी सांस्कृतिक अपहरणको प्रयास गरेको भन्दै केही वर्षअघि दुई देशका जनताबीच जुहारी चलेको थियो । अनि दक्षिण कोरियाले आफ्नो भूमिमा अमेरिकी ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षा प्रणाली थाड राख्न दिँदा चीनले दक्षिण कोरियाली सामानमा प्रतिबन्ध लगाएर झुकाएको तीतो स्मरण त्यहाँका जनतामा ताजै छ । 

यूनले जापानसँगको सम्बन्ध सुधारका लागि पनि प्रयास गर्नेछन् । सन् १९१० देखि १९४५ सम्म जापानले कोरियाली प्रायद्वीपमा गरेको चरम अत्याचारलाई दक्षिण कोरियालीहरूले अझै भुल्न सकेका छैनन् । तर उत्तर कोरियाले तेर्स्याएको जोखिम न्यूनीकरणका लागि दक्षिण कोरियाले जापान र अमेरिकासँग गरेको साझेदारीलाई थप बलियो बनाउन यूनले प्रयास गर्न सक्ने सम्भावना छ । 

उत्तर कोरियालाई वार्ताका लागि फकाउन कोशिश नगरेमा दक्षिण कोरिया सधैं त्रासको स्थितिमा रहन बाध्य हुने तथ्यलाई पनि यूनले हेक्का राखेको हुनुपर्छ । उत्तरविरुद्ध लगाइएको प्रतिबन्ध खुकुलो पार्नका लागि वार्ता गराउन दबाब दिने उद्देश्यले किमले लगातार क्षेप्यास्त्र परीक्षण गरिरहेका छन् । 

अमेरिकाले किमलाई झुकाउनका लागि थप कडा प्रतिबन्ध लगाउन खोजेमा रुस र चीनले त्यसलाई रोक्न सक्ने सम्भावना छ । त्यस्तो स्थितिमा किमको मनोबल झनै बढ्नेछ । 

चुनावी अभियानमा यूनले किम ‘बेसोमती बालक’ भएको र उनलाई ‘पाठ पढाउने’ भनी होच्याएका थिए । राष्ट्रपति मूनले किमसँग नरमपना देखाउनुको कुनै अर्थ नरहेको पनि यूनले बताएका थिए । 

उनले त अझ उत्तर कोरियामाथि निवारक आक्रमण (प्रिएम्पटिभ स्ट्राइक) गर्नुपर्ने समेत बताएका थिए । त्यसैले किमसँग वार्तामार्फत शान्ति प्रक्रिया अघि बढाउन यून लचिलो हुने देखिँदैन । 

यस्तो स्थितिमा कोरियाली प्रायद्वीपको तनाव कायम रहनेछ र अमेरिकालाई त्यहाँ आफ्नो सैन्य उपस्थिति जारी राख्नका लागि बहाना मिलिरहनेछ । त्यसैले यूनको विजयले अमेरिकीहरूलाई एकदमै खुशी बनाएको छ । दक्षिण कोरियाली जनतालाई चाहिँ यूनले कत्तिको खुशी बनाउनेछन्, समयले बताउला ।