असार १२, २०७९
कानुन मन्त्रीबाट राजीनामा गर्ने क्रममा २०७५ साउन ८ गते शेरबहादुर तामाङ रुँदै रुँदै सिंहदरबारबाट बाहिरिएको दृश्य अझैपनि धेरैले बिर्सन सकेका छैनन् । बंगलादेशमा अध्ययनरत छात्राको सम्बन्धमा दिएको एउटा अभिव्यक्तिका ...
काठमाडाैं | असार ८, २०७९
बाल्टिक सागरको तटमा रहेको युरोपेली मुलुक लिथुएनियाले कालिनिनग्राड क्षेत्रमा रुसी सामान लैजानबाट रोकेपछि रुसले लिथुएनियालाई गम्भीर परिणाम भोग्नुपर्ने चेतावनी दिएको छ ।
लिथुएनिया र पोल्यान्डको बीचमा रहेको कालिनिनग्राड रुसको आधिकारिक भूभाग हो । रुसको मुख्यभूमिबाट ८०० माइल टाढा रहेको यो एक्सक्लेभ रुसका लागि निकै ठूलो भूराजनीतिक महत्त्व बोकेको क्षेत्र हो । त्यहाँ लगभग ५ लाख रुसीहरू बसोबास गर्छन् भने रुसी जलसेनाको बाल्टिक सागर फौजको केन्द्रीय कार्यालय पनि त्यहीँ छ ।
त्यहाँ पुग्ने रुसी रेलले युरोपेली संघबाट प्रतिबन्धित सामान बोकेको आरोप लगाउँदै लिथुएनियाले रोकेको हो ।
चार दिनअघि (जुन १८ मा) कालिनिनग्राडका गभर्नर एन्टन एलिखानोभले समाचार संस्थाहरूलाई लिथुएनियाली कदमको जानकारी दिएका हुन् । उनका अनुसार, लिथुएनियाको सरकारी रेल कम्पनीले कालिनिनग्राडतर्फको रेलसेवालाई रोकेर कालिनिनग्राडलाई एक्ल्याउन कोशिश गरेको छ । रेलमार्ग मात्र नभई सडकमार्गमा पनि रुसी वाहनहरूलाई लिथुएनियाले अवरोध गरेको उनी बताउँछन् ।
स्टील र आइरन ओरको ढुवानीमा प्रतिबन्ध लगाइएको लिथुएनियाली सरकारी रेलवेले रुसी ग्राहकहरूलाई जानकारी दिएको छ । युक्रेनमाथि रुसको आक्रमणपछि ईयूले रुसी कोइला, धातु, निर्माण सामग्री र अत्याधुनिक प्रविधि लगायतको ढुवानीमा प्रतिबन्ध लगाएको हो ।
प्रत्येक महिना रुसी भूमिबाट लिथुएनिया हुँदै कालिनिनग्राड पुग्ने १०० पटकको रेलयात्रामा ढुवानी गरिने आधाभन्दा कम सामान ईयू प्रतिबन्धमा पर्ने गरेको द गार्डियन पत्रिकामा डेनियल बोफे लेख्छन् ।
ईयूले रुसी सामानको ओसारपसारमाथि लगाएको प्रतिबन्धलाई लिथुएनियाले कार्यान्वयन मात्र गरेको भए पनि यस कदमले युरोपमा तनाव थप चर्काउने देखिएको छ । रुसको एक भूभागबाट अर्को भूभागमा जान पाउने अधिकारलाई यस प्रतिबन्धले कुण्ठित गरेकाले यसलाई उत्तेजनात्मक कदम भन्न सकिन्छ ।
रुसी सामान युरोपको अन्य मुलुकमा जान पो ईयूले प्रतिबन्ध लगाएको हो, रुसको आफ्नै भागमा जाने सामान रोक्ने अधिकार ईयू र नेटोको सदस्यलाई छैन भनी विश्लेषकहरू बताउँछन् । उनीहरू यसलाई केसुस बेलाइ अर्थात् युद्ध घोषणाको कारण मान्न सकिने बताउँछन् ।
यस कदमले कालिनिनग्राडका मानिसलाई तत्काल जोखिममा पार्दैन किनकि अत्यावश्यक खाद्यान्न तथा इन्धनमा प्रतिबन्ध लागिसकेको छैन । त्यसमाथि उनीहरू बाल्टिक सागरको बाटो भएर रुसी मुख्यभूमिबाट आउने सामानको उपभोग गर्न पाउँछन् ।
आरटीमा प्रकाशित सामग्रीमा उल्लेख गरिएअनुसार, कालिनिनग्राड क्षेत्रमा खाद्यान्न तथा अन्य सरसामान पर्याप्त मात्रामा भण्डार गरिएको छ । तीनदेखि ६ महिनासम्म पनि आपूर्तिमा अवरोध आउँदा त्यहाँका जनताले दुःख पाउँदैनन् ।
तर रेलमार्ग र सडकमार्गमा लगाइएको प्रतिबन्धले रुसलाई विशेष सैन्य कारवाही मात्र नभई युद्ध नै शुरू गर्नका लागि उत्तेजित बनाउन सक्ने सम्भावना चाहिँ देखिन्छ ।
हुन पनि लिथुएनियाको कदमबाट आक्रोशित रुसले यसमाथि कठोर प्रतिक्रिया जनाएको छ । रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनका प्रवक्ता दिमित्री पेस्कोभले लिथुएनियाको कदमलाई आर्थिक नाकाबन्दीको संज्ञा दिए र यो सबै कुराको उल्लंघन भएको बताए ।
रुसका परराष्ट्रमन्त्री सर्गे लाभरोभले कालिनिनग्राड र रुसी मुख्यभूमिबीच सामान ओसारपसारलाई रोक्ने युरोपेली कदमका विरुद्ध राष्ट्रिय हितको प्रतिरक्षार्थ जस्तोसुकै कदम चाल्ने अधिकार रुससँग रहेको प्रतिक्रिया दिएका छन् ।
उता रुसको माथिल्लो सदन फेडरेसन काउन्सिलका उपाध्यक्ष कन्सट्यान्टिन कोसाचेभले लिथुएनियाली कदमले विश्व व्यापार संगठनको नियम सहित अन्य अन्तर्राष्ट्रिय मूल्यमान्यताको उल्लंघन गरेको बताएका छन् । लिथुएनिया अन्तर्राष्ट्रिय कानूनको विनाशको टड्कारो उदाहरण हो भनी उनले आफ्नो टेलिग्राम च्यानलमा लेखे ।
त्यस्तै रुसको सुरक्षा परिषद्का सचिव निकोलाई पात्रुशेभले लिथुएनियाको शत्रुवत् व्यवहारको जवाफ रुसले अवश्य फर्काउने चेतावनी दिएका छन् । निकट भविष्यमा उपयुक्त कदम चालिने उनल बताए । ती कदमको परिणामस्वरूप लिथुएनियाली जनतामा नकारात्मक असर पर्ने पनि उनको भनाइ छ ।
पात्रुशेभले रुसको कस्तो प्रतिक्रिया रहने भनी खुलाएका छैनन् । उनको भनाइले चाहिँ रुस युद्धको हदसम्म पनि जान सक्ने देखाउँछ ।
युक्रेनमा विशेष सैन्य कारवाही चलाएको रुसले त्यहाँको दूरसञ्चार सेवा, विद्युतीय संरचना, यातायात संरचना तथा इन्धन भण्डारहरूमा क्षेप्यास्त्र प्रहार गरेको छैन । सकेसम्म कम सर्वसाधारणको हताहती होस् भनी रुसले संयमतापूर्वक कारवाही चलाइरहेको छ ।
तर कथंकदाचित् लिथुएनियाले उत्तेजित बनाएर रुस युद्धमा जान बाध्य भएमा रुसले लिथुएनियाको सैन्य संरचनालाई मात्र नभई नागरिक संरचनालाई पनि आक्रमणको तारो बनाउने सम्भावना रहन्छ । त्यसक्रममा रुसले लिथुएनियामा रहेको अमेरिकी तथा युरोपेली भूउपग्रहीय सञ्चार तथा सूचना संकलन प्रणालीलाई समेत तारो बनाउन सक्ने सैन्य विश्लेषकहरू अनुमान गर्छन् ।
त्यसो त नेटोको सदस्य मुलुक लिथुएनियासँग युद्ध गर्नुअघि रुसले पनि धेरैपटक सोचविचार गर्नेछ ।
युरोप पनि यस्तो स्थिति नआओस् भन्ने विषयमा सचेत छ । त्यसैले ईयूका परराष्ट्रनीति प्रमुख जोसेप बोरेलले यस परिस्थितिलाई कम जोखिमपूर्ण बनाउनका लागि यो नाकाबन्दी नभएको र प्रतिबन्धित सामान मात्र रोकिएको बताएका छन् ।
उनका अनुसार, कालिनिनग्राड र रुसका अन्य भागबीचको स्थल आवागमनमा प्रतिबन्ध लगाइएको छैन । मानिस तथा अप्रतिबन्धित सामानको आवागमन जारी छ । अनि लिथुएनियाले एकपक्षीय रूपमा राष्ट्रिय निर्णय गरेर प्रतिबन्ध लगाएको पनि हैन ।
तर रुसको सार्वभौम क्षेत्रभित्र सामानहरूको ओसारपसारलाई रोक्न खोजेकाले लिथुएनियाको कदम अस्वीकार्य देखिन्छ । कुनै देशले आफ्नो भूभागभित्रको एक स्थानबाट अर्को स्थानमा सामान लग्न खोज्छ भने अर्को मुलुकले त्यसलाई रोक्न मिल्दैन । यो रुसविरुद्धको आर्थिक प्रतिबन्धमा मात्र सीमित नरही अन्तर्राष्ट्रिय कानूनकै उल्लंघन भएको ब्राजिली भूराजनीतिक विश्लेषक लुकास लेरोजको भनाइ छ ।
रुसका लागि कालिनिनग्राड संवेदनशील विषय हो । दोस्रो विश्वयुद्धअघि जर्मनीको एक्सक्लेभ रहेको कालिनिनग्राडलाई त्यतिखेर क्योनिग्सबर्ग भनेर चिनिन्थ्यो ।
विश्वयुद्धमा जर्मनीको हारपछि यो सोभियत संघको नियन्त्रणमा पुगेको हो । बेलायत, अमेरिका र सोभियत संघबीच भएको पट्सड्याम अग्रीमेन्टमार्फत कालिनिनग्राडमा सोभियत नियन्त्रणलाई वैधता दिइएको थियो ।
शीतयुद्धको समयमा र शीतयुद्ध सकिएपछि पनि कतिपय पश्चिमी थिंकट्यांकहरूले नेटोलाई कालिनिनग्राड हत्याउनका लागि सुझाव दिएका थिए । चारैतिरबाट नेटो सदस्यहरूले घेरिएको कालिनिनग्राड पनि नेटोकै अंग बन्नुपर्ने उनीहरूको तर्क छ ।
नेटोको त्यस आकांक्षाको जानकारी पाएर नै रुसले कालिनिनग्राडमा इस्कन्दर ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र तैनाथ गरेको छ । त्यस क्षेप्यास्त्रमा आणविक वारहेडहरू समेत राख्न मिल्ने सैन्य विश्लेषकहरू बताउँछन् ।
त्यससँगै कालिनिनग्राडमा मस्कोले एस–४०० क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षा प्रणाली तथा बेस्टियन तटरक्षक प्रणाली पनि तैनाथ गरेको छ । त्यस्तै कालिनिनग्राडमा रहेका रुसी पैदल सेनालाई थप राम्रो तथा अत्याधुनिक ट्यांक र आर्टिलरी पनि उपलब्ध गराइएको छ ।
अहिले लिथुएनियाले चालेको कदमका कारण दुईवटा परिदृश्य निर्माण हुन सक्ने विश्लेषक लेरोजको भनाइ छ : कि त लिथुएनियाले तत्कालै नाकाबन्दी हटाउँछ कि त रुसले कुनै किसिमको सैन्य कारवाही चलाउँछ । लेरोजले बाल्टिक फ्लीटमार्फत रुसको जलसैन्य कारवाहीमा वृद्धि हुने अनुमान गरेका छन् ।
तर पंक्तिकारको विचारमा सम्भावित रुसी सैन्य कारवाहीमा आणविक हतियारको उपयोगलाई नकार्न सकिन्न । नेटो मुलुकलाई रुसले परम्परागत सैन्यशक्ति भन्दा पनि आणविक शक्तिको बलमा तह लगाउने हो ।
त्यसैले कालिनिनग्राडविरुद्ध लगाइएको वस्तुगत नाकाबन्दीलाई तत्कालै फिर्ता लिएर लिथुएनियाले ईयूलाई पनि आर्थिक प्रतिबन्ध हटाउनका लागि विचार गर्न सुझाव दिनु उपयुक्त हुन्छ । ईयू र रुसबीच कूटनीतिक पहलमार्फत युद्ध तथा आर्थिक प्रतिबन्ध अन्त्यका लागि कदम नचालिएमा संसार आणविक वा तेस्रो विश्वयुद्धको सामना गर्न बाध्य हुन सक्छ ।
कानुन मन्त्रीबाट राजीनामा गर्ने क्रममा २०७५ साउन ८ गते शेरबहादुर तामाङ रुँदै रुँदै सिंहदरबारबाट बाहिरिएको दृश्य अझैपनि धेरैले बिर्सन सकेका छैनन् । बंगलादेशमा अध्ययनरत छात्राको सम्बन्धमा दिएको एउटा अभिव्यक्तिका ...
प्रदेश र संघीय संसद्को चुनावी मिति घोषणाको पूर्वसन्ध्यामा माओवादी पृष्ठभूमिका पार्टीहरूबीच एकताको प्रयासले प्राथमिकता पाएको छ । माओवादी आन्दोलनसँग जोडिएका दलहरूलाई एकीकृत गर्नका लागि विशेषगरी माओवादी...
युक्रेनको डोनबास क्षेत्रमा लगातार विजय प्राप्त गरिरहेको रुसले कृष्ण सागरमा रहेको सर्प टापु (स्नेक आइल्यान्ड) बाट चाहिँ पछि हट्नुपरेको छ । युक्रेनीहरूले जिमिनी टापु भन्ने गरेको त्यस क्षेत्रबाट रुसीहरूलाई ह...
पश्चिमी सैन्य संगठन नेटोको गत साता सम्पन्न शिखर सम्मेलनले रुस (र चीन) सँगको द्वन्द्व चर्काउन विभिन्न गतिविधि गरेको छ । स्पेनको राजधानी मड्रिडमा सम्पन्न उक्त सम्मेलनमा केही महत्त्वपूर्ण घटनाक्रम विकसित भए जसको दीर्घकाली...
शनिवार (जुन २५) मा रुसी सैनिक तथा डोनबास क्षेत्रका दुई जनगणतन्त्रका मिलिसियाले सेभेरोडोनेत्स्क शहर नियन्त्रणमा लिएका छन् । उक्त क्षेत्रबाट पछि हट्नका लागि युक्रेन सरकारले आफ्ना सैनिकहरूलाई शुक्रवार नै आदे...
जर्मनीको श्लोस एल्माउमा आइतवारदेखि शुरू भएको विश्वका शक्तिशाली मुलुक जी७को बैठकले रुसविरुद्ध एकजुट हुने तथा चीनको प्रभाव घटाउन पूर्वाधार विकास योजना अघि बढाउने संकल्प लिएका छन् । जी७ क्यानडा, फ्रान्स, ...
गएको जेठ महिनायता (यो आलेख लेख्दासम्म) मैले ललितपुर महानगरपालिका वडा नम्बर २२ स्थित चुनिखेल र भैँसेपाटीको उकालोमा राज्यले थापेको धरापमा परेर लडेका चारजना स्कूटी चालक (आमा–बच्चासहित)लाई आफ्नो गाडीमा र...
विदेशी मुद्रा सञ्चिति नै अर्थतन्त्रको अवस्था देखाउने एउटा चित्र हो । सामान्यतया धनी देशहरूमा ३ महिनाका लागि विदेशी मुद्राको सञ्चिति भए पनि पुग्छ । तर, नेपालजस्तो गरीब देशका लागि भने कम्तिमा ६ महिनाका लागि मौज्दा...
हेलो मिस्टर रिकार्डो, तिम्रो प्रशिद्ध पुस्तक प्रिन्सिपल अफ पोलिटिकल इकोनोमी एन्ड ट्याक्सेसन सन् १८१७ मा सार्वजनिक भयो । त्यसयता पूँजीवादले आफ्ना २ सय वर्ष गुजारिसक्यो, तर सामाजिक अन्तरविरोधको समाधान दिन सकेन । मि...