उद्धारको अग्रपंक्तिमा उपराष्ट्रपतिका छोरा दीपेश, भन्छन्–कर्तव्य सम्झिएँ

काठमाडौं, २ भदौ — तराईका जिल्लाबाट चुनाव जितेका सांसदहरू आफ्ना मतदाताकहाँ पुग्न हेलिकोप्टर खोजिरहेका बेलामा उपराष्ट्रपतिका छोरा दीपेश डुबानमा परेको मधेस पुगिसकेका थिए । प्रमुख दलका नेता र भीआईपीका छोराछोरी गुमनाम रहेको समयमा दीपेश भने हप्तादिनदेखि बाढीपीडितको बस्तीमा छन् ।

कहिले उनी बाढीका कारण परिवारका सदस्य गुमाउन पुगेकाको घरमा सान्त्वना दिन पुगेका हुन्छन् भने कतिबेला बाढीका कारण मरेका जनावरको सिनो उठाउन पुग्छन् ।

एउटा कार्यक्रमको सिलसिलामा इटहरीमा रहेका बेला गत शुक्रवार रातिदेखि परेको अविरल वर्षाले तराई डुबेपछि काठमाडौं फर्किने योजना त्यागेर दीपेश उद्धारमै होमिए । इटहरीमा दीपेश सुरक्षित स्थानमा नै थिए तर सोही क्षेत्रका विभिन्न ठाउँका स्थानीयहरू बिचल्लीमा परेका थिए ।

जीवनमा कल्पना नै नगरेको विपत्ति देखेपछि दीपेश एकछिन अन्योलमा परे । ‘रातभरिको वर्षापछि धेरै गाउँहरू डुबानमा परे । धेरै मानिसहरू उद्धारको गुहार गर्दै थिए । मलाई देशको लागि केही गर्ने बेला यही हो भन्ने लाग्यो । पीडितहरूको उद्धार गर्नु आफ्नो कर्तव्य सम्झिएँ,’ दीपेशले लोकान्तरसँग टेलिफोनमा भने ।

छातीसम्म डुब्ने पानीमा मानिसको उद्धार गर्न बाढीमा पसेका दीपेशलाई कुनैबेला लागेको थियो आफ्नो ज्यान पनि खतरामा छ । तर उनले हार खाएनन् र पीडितको सहायताका लागि पानीको परवाह गरेनन्, गरे त केवल बाढीपीडितको सहायता र जीवन रक्षाको हरसम्भव प्रयास ।

‘शनिवार दिनभरि डुबान रहेकै बेला पौडिएरै जोखिममा रहेका पीडितहरूको उद्धारमा लागें,’ उनले लोकान्तरसँग भने, ‘पानीको बहाव कम हुँदा घर नबगाएको ठाउँको सामानहरू सुरक्षित ठाउँमा निकाले । उद्धार गर्दागर्दै पानी परेर बाढी झन् बढ्यो, एकछिन भागाभाग नै गर्नुपर्‍यो ।’

उद्धार र राहतमा अहोरात्र लागिपरेका दीपेश सुनसरी, सप्तरी र सिराहाका विभिन्न बाढीपीडितमाझ पुगिसकेका छन् । उनी अहिले बाढीपीडितहरूलाई राहत वितरण गर्न व्यस्त छन् । ‘आज (शुक्रवार) पनि सुनसरीका डुबान क्षेत्रमा छौं, बाढीपीडितलाई रुघाखोकीको संक्रमण शुरु भइसकेको छ,’ उनले भने ।

राहत सामग्री हारालुछ

दीपेश सत्ता गठबन्धन दल नेकपा माओवादी केन्द्र समर्थित विद्यार्थी नेता पनि हुन् । उनको पार्टी सत्तामा रहेपनि बाढीपीडितको तत्काल सहायता, उद्धार र राहतमा सरकार चुकेको सुनाउन उनी धक मान्दैनन् ।

‘राज्यले प्रभावकारी रूपमा पीडितलाई राहत वितरण गर्न सकेको छैन । पीडितहरूसँग अहिलेपनि केही खानेकुरा छैन । प्रभावितसम्म राहत नै पुग्न सकेको छैन,’ पुनले भने ।

सरकारले वितरण गरिरहेको राहत सोझै पीडितले पाउने अवस्था बन्न नसकेको उनले बताए ।

‘मानिस पाँच दिनदेखि खान नपाएर बसेका छन्, राहत आउँछ तर थोरै । यसकारण कसलाई दिने कसलाई नदिने समस्या छ, प्रहरीले कुरेर बस्नुपर्ने अवस्था बनेको छ,’ दीपेशले भने ।

विभिन्न संघसस्था तथा समूहले देशको विभिन्न ठाउँमा राहत सामग्री संकलन गरेर प्रभावितकहाँ लगेका छन् । तर सो राहत सामग्री पर्याप्त नहुँदा पीडितहरूले हारालुछको अवस्था आएको दीपेशले बताए ।

बाढीपीडितहरू घरबारविहीन भएकाले उनीहरूलाई सरकारले तत्काल १५ दिन वा एकमहिनासम्म पुग्ने गरी खाद्यान्न सामग्री दिनुपर्ने दीपेशले बताए ।

देशभर राहत संकलनको लागि जुटिरहेकाहरूलाई राहत संकलन भन्दा पनि रकम संकलन गरी राज्य संयन्त्रबाट वितरण गर्दा सहज हुने बताए । ‘धेरै संघसंस्था तथा समूहले यतिबेला राहत सामग्री संकलन गरिरहनुभएको छ । त्यो संकलित राहत प्रभावितसम्म पुर्‍याउन निकै कठिन र खर्चिलो पनि छ,’ उनले अनुभव सुनाए, ‘त्यसैले पैसा जम्मा गरेर प्रभावित क्षेत्रमै किन्दा सस्तो पर्छ ।’

राहत वितरण गर्न जाँदा पनि त्यहाँको जनसंख्या र अवस्था बुझेर पर्याप्त लिएर मात्र जान दीपेशले सुझाव दिए ।
‘बाढीबाट प्रभावित भएको एकहप्ता भइसकेको छ तर राहत सामग्री सबै पीडितले पाएका छैनन्,’ दीपेशले भने, ‘तराईमा अत्यधिक गर्मी छ । त्रिपालभन्दा झुलको आवश्यकता बढी छ, दाताले त्यसतर्फ ध्यान दिन जरूरी छ ।’

सुकुम्बासी बाढीपीडितहरू झन् पीडामा

पानी पर्न छाडेको भएपनि तराईका भुइँ ओभाएका छैनन् । घरमा भएका अन्नपात डुबेका छन् । त्यसलाई निकाल्ने भगिरथ प्रयत्नमा उनीहरू लागेका छन् । तर नागरिकता समेत नभएका र जग्गाका लालपूर्जा नभएका सुकुम्बासीलाई भने आफ्नो थातथलो छाड्न मन छैन । पानीले डुबेको घरको डिलमा बसेर आफ्नो जमीन र भत्किएको घर कुर्नुको उनीहरूसँग कुनै विकल्प छैन ।

‘जग्गाको लालपूर्जा नभएकाहरू त्यो ठाउँ छाड्न सक्दैनन् र बाढीका कारण बस्न पनि सक्दैनन्,’ दीपेशले भने, ‘तर आफ्नो बसोबास गरेको ठाउँ उनीहरू छोड्न सक्दैनन् ।’

बाढीपीडितहरू दिनभरि अझैपनि पानीको बीचमा बाढीले पुरिएको घर वारिपारि नै बसिरहेका छन् । मुसहर बस्तीमा रहेका धेरै पीडितको जग्गाको लालपूर्जा छैन । न त उनीहरूसँग नागरिकता नै छ ।

पुस्तौंदेखि विना लालपूर्जाको जग्गामा बस्दै आएका सुकुम्बासी बाढीपीडितहरू सुरक्षित ठाउँमा जाँदा बस्ने ठाउँ नै नपाइने र बसिरहेको ठाउँ पनि गुमाउने हो कि भन्ने चिन्तामा छन् ।

‘तराईको बस्तीमा कति पीडा छ भने उनीहरूको आफ्नो नामको जग्गा छैन, निकै गरीब छन् । घर बाढीको माटोले पुरिएको छ तर भोकभोकै त्यही घरको वरिपरि घुमिरहन्छन् ।’

तराईका विभिन्न क्षेत्र डुबानमा परेको नयाँ घटना भने होइन । वर्षाको समयमा हरेक वर्ष तराई डुबानमा पर्दै आएको छ । नेपालले सप्तकोशी बाँधको विषयमा भारतसँग गलत सम्झौता गर्दा नेपालमा बाढीले भयानक रूप लिएको भन्दै दीपेशले आक्रोश पोखे ।

दीपेश भन्छन्, ‘नेपालले यति विपत्तिको सामना गर्नुपर्ने कारण भारतसँग भएको कोशी ब्यारेजको असमान सम्झौता नै हो । धेरै बस्तीहरू बाढीको जोखिममा छन् । त्यस्तो जोखिमपूर्ण ठाउँहरूमा सरकारले बस्ती बसाल्नु हुँदैन ।’ तराई क्षेत्रमा घर निर्माणको संरचना निकै कमजोर भएकोले धेरैको बिचल्ली भएको उनी बताउँछन् ।

‘बाँसको घरमा माटोले लिपेर बनाइएका घरहरू धेरै रैछन् । त्यसैले धेरैको घर बगेको छ । यस्तो विपत्तिमा हुने समस्याको समाधानका लागि सरकारले पनि दीर्घकालीन सोचहरू बनाउनुपर्छ,’ उनले भने, ‘सरकारले भूकम्पपीडितलाई जस्तै बलियो किसिमको घर बनाउन प्रोत्साहन र सहयोग गर्नुपर्छ ।’

---

---