६० किलो सुन प्रकरणमा ३५ दिनको अनुसन्धानपछि नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरो (सीआईबी)ले बुधवार जिल्ला सरकारी वकिलको कार्यालय काठमाडौंमा रायसहितको प्रतिवेदन पेश गरेको छ । 

हिरासतमा रहेका ३२ र फरार रहेका १८ गरी ५० जनालाई प्रतिवादी बनाउनुपर्ने रायसहितको प्रतिवेदन सरकारी वकिललाई बुझाइएको  सीआईबीकी निर्देशक प्रहरी अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी) किरण बज्राचार्यले बताइन् । उनका अनुसार पक्राउ परेका ३२ मध्ये २३ र फरार १४ मध्ये ४ जना नेपाली छन् । बाँकी विदेशी नागरिक हुन् ।

सीआईबीले मुख्य अभियुक्त वाओ पुचेङ्गलाई बनाएको छ । बेल्जियन नागरिक दावा छिरिङले नेपालबाट हङकङमा रहेका मुख्य लगानीकर्ता लीन दम्पतीलाई विभिन्न डिजिटल माध्यमबाट पैसा पठाउने गरेको निष्कर्ष सीआईबीले निकालेको छ ।

सीआईबीले टेक्निकल टीम, विशेषज्ञ टीम, अनुसन्धान टीम, अपरेसनल टीम, डकुमेन्टेसन टीम खटाएर अनुसन्धान गरेको थियो । इन्टरपोलको नेपाल शाखा एनसीबीको सहयोगमा हङकङ र भारत पुगेर ४२ जनाको समूहले अनुसन्धान गरेको सीआईबीले जनाएको छ ।

‘हामीले विभिन्न टीम फर्मेसन गरेर अनुसन्धान गरेका थियौं,’ एआईजी बज्राचार्यले भनिन् । 

टेक्निकल टीमले सुन तस्करीमा प्रयोग भएका विभिन्न प्राविधिक विषयको अनुसन्धान गरेको थियो । विशेषज्ञ टीमले अनुसन्धानलाई आवश्यक पर्ने सहयोग गरेको थियो । त्यसमा विदेशी विशेषज्ञ टीमको समेत सहयोग लिइएको एआईजी बज्राचार्यले बताइन् । 

अनुसन्धान टीमले मसिनो तरिकाले अनुसन्धान गरेको थियो भने अपरेसनल टीमले छापा हान्ने र अभियुक्तहरूलाई पक्राउ गर्ने काम गरेको थियो । डकुमेन्टेसन टीमले सरकारी वकिलको सहयोगमा अभियोजन प्रतिवेदन र प्राप्त प्रमाणहरूलाई सही तरिकाले अभियोजनका लागि काम गरेको उनले बताइन् । 

अहिले सुन ल्याउने समूहले यसभन्दा अगाडि ३०२ केजी र पछिल्लो समय ६०.७१६ केजी सुन ल्याएको सीआईबीले जनाएको छ । ‘यो समूहले अहिलेसम्म ३ अर्ब ५० करोड बराबरको ६२.७१६ केजी सुन ल्याएको देखिन्छ,’ एआईजी  बज्राचार्यले भनिन् । 

तस्करीमा चिनियाँ, भारतीय तथा नेपाली नागरिकहरू संलग्न रहेको सीआईबीको निष्कर्ष छ ।

विश्वका शक्तिशाली माफियाहरूको शैलीमा तस्करी

रसिया, जापान, मेक्सिकोजस्ता देशका चर्चित माफियाहरूले काम गर्ने शैलीमा नै नेपालमा तस्करी हुने गरेको देखिएको सीआईबीले जनाएको छ । चिनियाँ नागरिक ‘लीन’का श्रीमान-श्रीमती हङकङमा माथिल्लो लेभलमा काम गर्ने व्यक्ति हुन् ।

उनीहरूले त्यहाँ ३ वटा कम्पनी खोलेर कार्गोमार्फत सामान नेपाल पठाउने गरेका थिए । लगानीकर्ताले विभिन्न एजेन्टहरू परिचालन गरेजसरी नै तस्करी धन्दा चलाएको सीआईबीको निष्कर्ष छ ।

समूहका एकले अर्कालाई नचिन्ने अनुसन्धानमा देखिएको छ । उनीहरूले नेपालमा आफ्नो भरपर्दो व्यक्तिमार्फत ७ वटा कम्पनी खोलेर पहिलो चरणमा ट्रायलको रूपमा सामान पठाएका थिए । त्यसक्रममा नेपालमा भन्सार प्रक्रिया, एयरपोर्टमा हुने प्रक्रिया झञ्झटलगायतका विषयमा सूक्ष्म ढंगले अनुसन्धान गरेको पाइएको छ ।

त्यसपछि उनीहरूले विभिन्न इलेक्ट्रोनिक्स सामानमा सुन फिट गरेर पठाउने गरेको देखिएको एआईजी किरण बज्राचार्यले बताइन् । 

‘उनीहरूले पहिला नेपालमा प्रक्रिया जान्नका लागि ट्रायलका रूपमा सामान पठाएर सूक्ष्म अध्ययन गरेका रहेछन् । त्यसपछि विभिन्न सामानमा सुन फिट गरेर ल्याउने गरेको देखिएको छ,’ एआईजी बज्राचार्यले भनिन् । 

उनका अनुसार यो समूहले सुन पठाउने तरिका र त्यसबापत भुक्तानी गर्ने तरिका पनि अन्तर्राष्ट्रिय माफियाहरूको जस्तै छ । उनीहरूले सुन पठाउनुअघि नै खरिदकर्ता तय गर्ने गरेका रहेछन् ।

अनुसन्धान अधिकृत एसपी सञ्जयसिंह थापाका अनुसार सुन आधिकारिक व्यक्तिसम्म पुर्‍याउनका लागि ‘कोड’का रूपमा भारतीय वा नेपाली नोट काटेर पठाउने गरेको पाइएको छ । 

कुनै एउटा नोटलाई बीचमा काटेर एउटा भाग शुरूमै खरिदकर्तालाई पठाउने र अर्को भाग अन्तिममा सुनसँगै ल्याउने गरेको पाइएको छ । सुन जिम्मा लगाउने बेला उक्त पैसाको दुवै भाग ‘म्याच’ गराएर ‘कन्फर्म’ गर्ने गरेको पाइएको एसपी थापाले बताए ।

कसरी भएको थियो  ६०.७१६ केजी सुन तस्करी ?

सीआईबीका अनुसार हङकङमा लीन दम्पती, छिन पेङ याओछिन, दायोजिन वाङ र झोङ जिनग्चुअन (साम) गरी ५ जनाको माथिल्लो समूहले त्यहाँ जियाङमेन फेङटोङ ट्रान्सपोर्ट सर्भिस कम्पनी, टालमूड कम्पनी लिमिटेड र डोङग्गुआन सुटा ट्रान्सपोर्ट कम्पनीमार्फत लगानी गरेका थिए । उनीहरूले नेपालमा क्यारिअन ग्लोबल लजिस्टिक लिमिटेडमार्फत मोटरसाइकल र स्कूटरको ‘ब्रेक शु’मा सुन राखेर नेपाल पठाएका थिए । 

नेपालमा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल हुँदै भन्सार कार्यालयमा आएको सामान प्रज्ञापन पत्र बनाएर यादव पराजुलीले राजेन्द्र राईमार्फत बाहिर ल्याएपछि हर्कराज राईले जिम्मा लिने तयारी थियो । त्यो दिन हर्कराज राईले आफू सामान लिन जान नभ्याउने भन्दै शुरूमा राजेन्द्रलाई पठाएको अनुसन्धानमा देखिएको छ ।

हर्कराज राईले नेपालमा भन्सारबाट गोदामसम्म सुन पुर्‍याउने सबै व्यवस्था गरेका थिए । त्यही क्रममा राजेन्द्रले असार २ गते विमानस्थल भन्सारबाट बाहिरिएपछि बाटोमा भेटिएको ट्याक्सी बोलाएर सामान राखेका थिए । तर, पूर्व सूचनाका आधारमा राजस्व अनुसन्धान विभागको टोलीले उनीहरूलाई सुनसहित पक्राउ गरेको थियो । राजेन्द्रकै सूचनाका आधारमा हर्कराज पक्राउ परेका थिए ।

नेपालमा सुन रिसिभ गर्ने, विमानस्थलमा सेटिङ मिलाउने लगायतका काम चिनियाँ मूलका भारतीय नागरिक थुप्तेन छिरिङ, हर्कराज राई र राजन राईले गर्ने गरेको देखिएको छ ।

नेपालमा सटर खोज्ने, सुन गाल्ने लगायतका कामको व्यवस्थापन पनि थुप्तेनले गर्ने गरेको सीआईबीले जनाएको छ । 

साउन २ गते त्यहाँबाट उक्त सुन लाजिम्पाटमा रहेको गोदाममा लैजाने तयारी थियो । थुप्तेनले काठमाडौं उपत्यकामा सुन पगाल्न टोखामा एलेक्स भन्ने याओ पुचेङ, साउटेन भन्ने दिङ सेग फा, स्टेप्स भन्ने ली नेनग्काई र अलि भन्ने ली वेन त्सुङलाई खटाएका थिए । लाजिम्पाट गोदाममा साम भन्ने झोङ जिनग्चेयान, लीन जी क्याइङ, झोङ जइन हाउ, विङ र हुवालाई खटाएका थिए । दुवै गोदाममा सुन गाल्ने र त्यसलाई आकार दिने काम हुन्थ्यो । 

उनीहरूले काठमाडौंको चाबहिलमा भुजेल इलेक्ट्रोनिक्स सप्लायर्स प्रा.लि., सामाखुशीमा हवाडा इलेक्ट्रोनिक्स सप्लायर्स प्रा.लि., बाँसबारीमा पवटी इलेक्ट्रोनिक्स सप्लायर्स प्रा.लि., हात्तीगौंडा र लाजिम्पाटमा दोलखा इलेक्ट्रिक सप्लायर्स प्रा.लि., बालुवाटार र सोह्रखुट्टेमा रेडी ट्रेड प्रा.लि. र बूढानीलकण्ठमा छुन्दुक इलेक्ट्रिक्स सप्लायर्सका नाममा कार्यालय खोलेको पाइएको छ ।

टोखा र लाजिम्पाटको समूहलाई विभिन्न व्यक्तिहरूसँग सम्पर्क गराउने, खाने/बस्ने व्यवस्था गर्ने, सुन कारोबारको भुक्तानी गर्ने र नेपाली नागरिकता तथा राहदानी बनाउन सहयोग गर्ने काम दावा छिरिङ, टियान मी, याङ वेन र किशोर बस्नेतले गर्ने गरेको तथ्य अनुसन्धानमा खुलेको सीआईबीका एसपी सञ्जय सिंह थापाले बताए ।

वाओ पुचेङ्गले सुमन खरेलमार्फत भारत पुर्‍याउँथे सुन

केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरोको अनुसन्धानमा नेपालमा मुख्यभूमिका खेल्ने एलेक्स भन्ने याओ पुचेङ्गले सुमन खरेलमार्फत सुन भारतसम्म पुर्‍याउने गरेको देखिएको छ ।

सीआईबीका निर्देशक एआईजी किरण बज्राचार्यका अनुसार नेपालमा गालेर आकार दिएको सुन सुमन खरेलले शिवकुमार सरार्फमार्फत १ जना नेपाली नागरिक (फरार) र २ जना भारतीय नागरिक(फरार)सम्म सुन पुर्‍याउने गरेका थिए । 

सुनबाट आउने पैसा दावा छिरिङले क्रिप्टो करेन्सीमार्फत विदेश पठाउने गरेको देखिएको सीआईबीले जनाएको छ । ‘दावाले डिजिटल करेन्सीमार्फत विदेशमा पैसा पठाएको प्रमाणहरू फेला परेका छन्,’ एआईजी बज्राचार्यले बताइन् । 

पैसाका लागि शिवकुमार सरार्फ, एक नेपाली र २ जना भारतीय नागरिकसँग दावाको सम्पर्क हुने गरेको अनुसन्धानमा पाइएको छ । दावा र एलेक्सले सिधै हङकङमा लीन दम्पतीलाई भुक्तानी गर्ने गरेको देखिएको सीआईबीले जनाएको छ ।

राजस्व अनुसन्धान विभागले साउन २ गते विमानस्थल भन्सारबाट बाहिरिएको १६० केजी 'ब्रेक सु'मा रहेको ६०.७१६ केजी सुन बरामद गरेको थियो । विभागले १६ जनालाई पक्राउ गरेर साउन २२ गते सीआईबीलाई बाँकी अनुसन्धानको जिम्मा लगाएको थियो ।

अन्यलाई सीआईबीले पक्राउ गरेर अनुसन्धान गरेको थियो । त्रिभुवन विमानस्थल भन्सार कार्यालयका ८ जना, भन्सार एजेन्ट ४ जना, कार्गो एजेन्ट ३ जना, ट्याक्सी चालक र अनुवादक १/१ जना, कम्पनी खोल्ने २ जना, कम्पनी खडा गर्ने र मालवस्तु व्यवस्थापन गर्ने २ जना र सुनको कारोबारमा संलग्न ११ जना गरी ३२ जना पक्राउ परेका छन् ।

बाँकी १८ जना फरार रहेको सीआईबीको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । उनीहरूविरुद्ध समग्रमा कुल ३ अर्ब ५० करोड २ लाख बिगो कायम गर्न सीआईबीको राय छ ।