धनगढी – नेपाल–भारत सीमा नाकामा भारतीयबाट नेपालीलाई हुने दुव्र्यवहार नौलो होइन । तर भारतमाथिको परनिर्भरता झन्झन् कसिलो बन्दै गएको छ ।

कैलालीको अन्य सीमा नाकाजस्तै चलनचल्तीको नाका हो चन्दनचौकी । हसुलिया बजारबाट झन्डै ३ किलोमिटरको दूरीमा रहेको चन्दनचौकी बजार नेपालीको किनमेलको थलो हो । जुन भारतीय सीमावर्ती बजारमा नेपालीहरू सुनदेखि नूनसम्म किनमेल गर्न पुग्छन् ।

भारतीय व्यापारीबाट ठगिनुको साथै सीमा नाकामा भारतीय सुरक्षा बल (एसएसबी) बाट हुने शारीरिक र मानसिक यातना खेप्दै आएका छन् । तर चन्दन चौकीको मोह भने त्याग्न सकेका छैनन् ।

कैलारी गाउँपालिका–३ की सुनेश्चरी चौधरीले चन्दन चौकीबाट फर्किदा एसएसबीले कुटपिट गर्ने, सामान फाली दिने, मुर्गा बनाउने, दिनभर काम लगाउने, गालीगलौज गर्नेजस्ता व्यवहार गर्ने गरेको सुनाइन् । ‘नसोधेर त सामान ल्याउनै दिँदैनन्,’ चन्दनचौकीबाट फर्किरहेकी उनले भनिन्, ‘सोधेर ल्याउँदा पनि कहिलेकाहीँ अनावश्यक दुःख दिने गर्छन् ।’

कैलालीको गौरीगंगा नगरपालिकामामा मसुरिया बजार, कैलारी गाउँपालिकामा हसुलिया, मोहनी, पवेरा मण्डी बजार छ । धनगढी उपमहानगरपालिकाको फूलबारी क्षेत्रमा फूलबारी डिपो, पच्चिस घर बजार छ । आफ्नो ठाउँमा बजार हुँदाहुँदै पनि सो क्षेत्रका स्थानीय प्रायः चन्दनचौकी जाने गरेका छन् । गाउँघरमा पसल सञ्चालन गरेका व्यक्तिदेखि बजारका व्यापारी समेत सामान लिनका लागि चन्दनचौकी पुग्ने गरेका छन् । स्थानीय बजारलाई ग्राहयता नदिइ सीमावर्ती भारतीय बजारबाट सामान खरिद गरी ल्याउँदा नाकामा पटक–पटक समस्या हुने गरेको छ । 

चन्दनचौकी बजारमा नेपालभन्दा सस्तोमा सामान पाइने गरेकाले पहिलेदेखि नै उतैबाट सामान खरिद गर्दै आएको हसुलियाकी निलमकुमारी चौधरीले बताइन् । महिनामा ५ पटक चन्दनचौकी बजार पुग्दै आएको बताउने उनले प्रायः सस्तोमा सामान खरिद गर्न सकिने बताए ।

नेपालीको चन्दनचौकी मोह यतिसम्म छ कि उनीहरू मोहना नदीमा कठिन यात्राको पर्वाह समेत गर्दैनन् । बर्खायाममा बाढी आएको बेला डुंगा तरेर चन्दनचौकी पुग्ने गरेका छन् । नदीमा पुल नरहेकाले मोहना पारि जान हिउँदमा पनि सास्ती हुने गरेको छ ।

कतिपय गाउँका स्थानीयको पहिलेदेखि नै चन्दनचौकीसँग सम्बन्ध गाँसिएकाले मेलापातका लागि उतै जाने गरेको चन्दनचौकी गइरहेककी हसुलियाकी रुपा चौधरीले बताइन् ।

उनले भनिन्, ‘कहिलेकाहीँ एसएसबीले रिसाएर सामान समेत फाली दिने गर्छन् । तर पहिलेदेखि किनमेलका लागि सबै उतै जाने गरेकाले दैनिक उपभोग्यदेखि लिएर अरु सामान किन्न चन्दनचौकी बजार जाने गरेका छौं ।’

कैलालीको दक्षिणी क्षेत्रका कतिपय स्थानीयले चन्दनचौकीका व्यापारीलाई आफ्नो साहु, महाजन नै बनाएका छन् । पैसा नभएको बेला स्थानीयले उतैबाट उधारोमा सामान ल्याएर गुजारा चलाउने गरेका छन् । फलस्वरुप ग्रामीण बस्तीका केही व्यक्तिको चन्दनचौकीका व्यापारीलाई बाजे, बाबुको बेलादेखिको ऋण तिर्न पनि बाँकी रहेको बताइन्छ । 

ऋण तिर्न नसकेकै कारण भारतीय व्यापारी धान, गहुँ सिजनमा ऋण असुल्न घरघर पुग्ने गरेको कैलारी गाउँपालिका–३ शिवरत्नपुरका सञ्जिव चौधरीले बताए ।

एकातिर चन्दनचौकीका व्यापारीले साहु, महाजनको नाममा नेपालीलाई शोषण गर्दै आएका छन् । अर्कोतिर सीमा नाकामा एसएसबीबाट ज्यादती पनि हुने गरेको छ । यति हुँदा पनि कैलालीवासीले चन्दनचौकीमा मेलापात जान छोडेका छैनन् । चन्दनचौकीकै कारण यताको बजारमा असर समेत पुगेको छ ।

सियो, धागोदेखि नूनसमेत किन्नका लागि नेपाली चन्दनचौकी पुग्ने गरेकाले नेपालतिर अपेक्षाकृत व्यापार नरहेको हसुलियाका व्यवसायी उषा न्यौपानेको भनाई छ ।