बिहीवार दिउँसो स्याङ्जाको वालिङ फूटबल मैदानमा २ बजेर ३५ मिनेटमा प्रभु एयरको ९ एन एएलएक्स कलसाइन हेलिकप्टर अवतरण गरेको विषय अहिले देशव्यापी चर्चामा छ ।

फूटबल खेल भइरहेका बेला मैदानमा अनुमतिविना र पूर्वजानकारी नदिई हेलिकप्टर अवतरण गरेपछि स्थानीय युवाले वरिष्ठ क्याप्टेन रानेश डंगोलमाथि हातपात गरे ।

युवाको हातपातबाट सामान्य घाइते भएका क्याप्टेनले तुरुन्तै हेलिकप्टर उडाएर पोखरा त गए तर हेलिकप्टर अवतरणको सुरक्षित ठाउँ तथा परिस्थितिको मूल्यांकन नगर्दा उनकै हेलचेक्राइँले उक्त घटना भएको पाइएको छ ।

हेलिकप्टरमा ४ जना युवा पोखराबाट स्याङ्जा गएका थिए । यात्रुले दिएको जीपीएस लोकेसनअनुसार पाइलटले फूटबल मैदानमा हेली अवतरण गराएका थिए ।

त्यो हेली अवतरण गर्ने विषयमा स्थानीय निकायसँग वा फूटबल आयोजकसँग कुनै समन्वय भएको थिएन ।

हेलिकप्टरको आकस्मिक उडान वा अवतरण समेत नभएकाले पूर्व जानकारी दिएर वा स्थानीयसँगको समन्वयबाट मात्रै अवतरण गराउनुपर्ने थियो । पाइलटले उडान सुरक्षामा ध्यान नदिएको र जिम्मेवारी पालना नगरेको पोखरा विमानस्थल कार्यालयले जानकारी दिएको छ । 

हेलिकप्टर उडानलाई तत्काल ग्राउन्डेड गरेर कारबाही गर्न पोखरा विमानस्थलले नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणलाई आग्रह गरिसकेको छ । प्राधिकरणले पनि उक्त हेलिकप्टर उडान र अवतरणमा रोक लगाएको छ । 

पोखरा विमानस्थलका प्रमुख विक्रमराज गौतमका अनुसार हेलिकप्टर उडानमा जाने गन्तव्य, उडान र अवतरणको विषयमा स्थानीय निकायसँग समन्वय तथा सुरक्षा सुनिश्चितता हुनुपर्छ । उडान गन्तव्य र सुरक्षित अवतरण सुनिश्चितता गरेर मात्रै सम्बन्धित हेलिकप्टरले उडान अनुमति पाएको हुन्छ । यस्तो प्रतिबद्धताविपरीत कुनै पनि हेलिकप्टर उडान तथा अवतरण हुन नपाउने उनले बताए । 

उनका अनुसार  उडान गन्तव्य तोकेर जाने हेलिकप्टरले आफैं स्थानीय निकायसँग समन्वय गर्नुपर्ने हुन्छ । एयर ट्राफिक कन्ट्रोलर नभएको ठाउँमा पनि अवतरण गर्न पाइन्छ, तर त्यो विषयमा सम्बन्धित वायुसेवाले नै सुरक्षित उडानको प्रतिबद्धता दिनुपर्छ । नियन्त्रित क्षेत्रमा जाने विषयमा भने गृह प्रशासनबाट अनुमति दिनुपर्ने गौतमले बताए ।

‘कुनै पनि उडान तथा अवतरण सुरक्षित गन्तव्यमा छ र जाँदैछु भन्ने प्रतिबद्धता जनाउनु पहिलेदेखि नै चलिआएको अभ्यास हो,’ गौतमले भने ।

स्याङ्जाका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी नमिता रेग्मीका अनुसार उक्त उडानको विषयमा सम्बन्धित वायुसेवा कम्पनी र नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणसँग स्पष्टीकरण सोधिएको छ । जहाज उडानमा समन्वय नभएको र फूटबल मैदानमा घटेको घटनाको विषयमा बिहीवार नै आवश्यक जानकारी मागिसकिएको छ । प्राधिकरणबाट जानकारी आएपछि कमजोरी गर्ने निकायलाई आवश्यक कारबाही हुने जानकारी रेग्मीले दिएकी छन् । 

नेपाल नागरिक उडुडयन प्राधिकरणका अनुसार अहिले प्रभुको उक्त हेलिकप्टर तथा क्याप्टेन डंगोललाई उडानमा रोक लगाइएको छ । पाइलटले गरेको कमी कमजोरी अध्ययन गर्न र आवश्यक कारबाही नभएसम्मका लागि सम्बन्धित हेलिकप्टर र पाइलटलाई उडानमा रोक लगाइएको नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको हवाई उड्डयन सुरक्षा विभागले जानकारी दिएको छ ।

विभागका प्रमुख राजु श्रेष्ठका अनुसार त्यो फ्लाइटका क्रु घाइते पनि भएकाले उडानमा स्वाभाविकरूपमा रोक लागेको छ । त्यो उडानको विषयमा आन्तरिक अनुगमन गर्न र निरीक्षण गरेर प्रतिवेदन दिन निर्देशन दिइसकिएको छ । प्रतिवेदन आएपछि पाइलटलाई समेत आवश्यक कारबाही हुने र त्यो कारबाहीको प्रकृति अहिले नै किटान गर्न नसकिने श्रेष्ठले बताए ।

बिहीवार स्याङ्जामा भएको घटनाको विषयमा पोखरा विमानस्थललाई औपचारिक जानकारी भने नआएको विमानस्थल कार्यालयले जानकारी दिएको छ । जुन विमानस्थलबाट जहाज उडान र अवतरण गरेको छ, सोही विमानस्थललाई उडानका क्रममा भएको असुरक्षाको विषयमा पनि जानकारी नआएको गौतमले बताए ।

गौतमका अनुसार सम्बन्धित वायुसेवाले दिनुपर्ने जानकारी र पूरा गर्नुपर्ने दायित्व पूरा नगरेको देखिएकाले उडानमा लापरवाही भएको हुनसक्छ । तर, आवश्यक प्रमाणले पुष्टि नगरेसम्म लापरवाही नै गरेको हो भनेर भन्न नमिल्ने उनले बताए ।

वायुसेवा सञ्चालक संघले भने मानवीय त्रुटि भएको हुन सक्ने भए पनि कुटपिटमै उत्रनु गलत भएको तर्क गरेको छ ।

संघका प्रवक्ता योगराज शर्मा कंडेलका अनुसार क्याप्टेनमाथि नै हात हाल्नु गलत हो तर उडान सुरक्षामा संवेदशील हुनुपर्ने विषयमा सबैको जिम्मेवारी महत्त्वपूर्ण हुन्छ । सानोतिनो हेलचेक्राइँले ठूला दुर्घटना हुन सक्ने भएकाले सम्बन्धित सबै सचेत हुनुपर्ने उनले बताए ।

जहाँ पायो त्यहीँ अवतरण गर्न पाइँदैन, सुरक्षा चुनौती बढ्छ

हेलिकप्टर आकस्मिक प्रयोजनका लागि उडाउन र खालि स्थान जहाँ पनि अवतरण गर्न पाइने साधन भए पनि जहाँ पायो त्यहीँ र मनलाग्दी ढंगले उडान तथा अवतरण गर्न नपाइने हवाई विज्ञहरूको भनाइ छ । नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका पूर्व महानिर्देशक राजकुमार क्षेत्रीले सुरक्षा संवेदनशीलता सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पक्ष भएको बताए ।

‘पाइलटको हातमा छ भन्दैमा जहाँ पायो त्यहीँ अवतरण गर्न पाइँदैन,’ उनले भने, ‘बिहीवारको घटनामा यात्रुको दबाब थियो भन्ने आएको छ । तर त्यही विषयले दुर्घटना नित्याउन पनि सक्ने भएकाले उड्डयन सुरक्षा नै पहिलो प्राथमिकता हुनुपर्छ ।’ 

सानोतिनो लापरवाहीका कारण ठूलो दुर्घटना हुनसक्ने उनले बताए । यसअघि धादिङको रुवीभ्यालीबाट यात्रुले रुवीभन्दै झोलामा ढुंगा ल्याएका थिए । सरगरमाथा क्षेत्रमा उडान गर्ने हेलिकप्टरले पनि घडीमा प्रयोग गर्न भन्दै उक्त क्षेत्रको ढुंगा ल्याएको विषय आएको थियो ।

ती दुई घटनापछि नियन्त्रित क्षेत्रमा आकस्मिक रूपमा जाँदा त अनुमति लिनुपर्छ भने यसरी मनलाग्दी उडाउन त मिल्दै नमिल्ने उनको भनाइ छ ।

३६ हेलिकप्टर दुर्घटनामा भवितव्यसँगै लापरवाही समेत कारण

नेपालमा हालसम्म ३६ वटा हेलिकप्टर दुर्घटना भएका छन् । नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको तथ्यांकअनुसार हालसम्म विभिन्न कम्पनीका हेलिकप्टर विभिन्न ठाउँमा गरी ३६ पटक दुर्घटना भएका छन् ।

यी ३६ वटा दुर्घटनामध्ये अधिकांश भवितव्य र केही लापवाहीका कारण भएको छ । ३ अगस्ट २०१४ मा सिन्धुपाल्चोकमा भएको फिस्टेल एयरको हेलिकप्टर दुर्घटना लापरवाहीकै कारण भएको हवाई क्षेत्रका एक जानकारले बताए । त्यो दुर्घटनामा हेलिकप्टरको पंखाले लागेर एक जनाको ज्यान गएको थियो । रोकिराखेको हेलिकप्टर उडाउन लाग्दा भएको यस्तो दुर्घटना सावधानी नअपनाउँदा भएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । 

३० जुन २०१८ मा ग्राण्डी अस्पतालको कौशीमा भएको सिम्रिक एयरको दुर्घटना पनि असावधानीकै कारण भएको पाइएको छ । त्यो दुर्घटनामा अवतरण गर्ने क्रममा हेलिकप्टर माथिल्लो तलबाट तल्लो तलामा झरेको थियो ।

हेलिकप्टर दुर्घटनाको विवरण :

उक्त दुर्घटनामा मानवीय क्षति नभए पनि असावधानीका कारण दुर्घटना हुन पुगेको उड्डयन क्षेत्रका अधिकारीहरू बताउँछन् । 

हेलिकप्टर भनेको ठाउँमा अवतरण गर्न सकिने र उडान गर्न सकिने उड्डयनको सबैभन्दा सहज साधन हो ।

आँखाले हेरेर उडान गरिने यस्तो साधन सानोतिनो कमजोरी तथा हेलिचेक्राइँबाट ठूलै दुर्घटनामा पर्ने गरेको यस क्षेत्रका जानकारहरूको भनाइ छ ।