गृहमन्त्री बालकृष्ण खाणले २०७४ सालको निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसका कार्यकर्ताको चाहनाविपरीत रूपन्देहीको तिलोत्तमामा सहोदर भाइ रामकृष्णलाई मेयरको उम्मेदवार बनाए । राष्ट्रिय जनमुक्ति पार्टीको राम्रै प्रभाव रहेको तिलोत्तमामा कांग्रेसले तालमेल पनि गर्‍यो तर जीत एमालेले निकाल्यो ।

एमालेका वासुदेव घिमिरेले १९ हजार ८४ मतका साथ विजयी हुँदा रामकृष्णले १६ हजार २६४ मत मात्र ल्याए । उपमेयर पनि एमालेकै जागेश्वरदेवी चौधरी र १७ वडा रहेको नगरमा १३ वडामा एमालेले जीत निकाल्यो ।

त्यति मात्र होइन, बालकृष्ण खाणको वडा तिलोत्तमाको ८ नम्बरमा एमालेका कृष्ण पौडेल वडाध्यक्ष निर्वाचित भए । 

भाइ हारेपछि निर्वाचन पराजित हुने डरले खाण आफू पनि संघीय निर्वाचनमा प्रत्यक्षतर्फ नलडेर समानुपातिकमा खुम्चिए । अहिले सत्तारूढ गठबन्धन तालमेल गरेर अगाडि बढेको अवस्थामा पनि गृहमन्त्री खाणले फेरि पराजित हुने डरले भाइलाई अगाडि सार्न सकेका छैनन् । रामकृष्ण अहिले कांग्रेस रूपन्देहीको सभापतिसमेत हुन् । गृहमन्त्री खाण आफू र आफ्नो पार्टीलाई नगरमा कसरी जिताउन सकिन्छ भन्ने चिन्तामा छन् । 

नगरमा जित्ने बलियो आधार नदेखिएपछि कांग्रेस सभापति तथा गृहमन्त्री खाँणका भाइ रामकृष्ण जिल्ला सभापति नगरमा उठ्न मिल्दैन भनिरहेका उनीनिकट नेताहरू बताउँछन् । नगरका एक कांग्रेस नेताले भने, ‘रामकृष्ण अहिले पनि पराजित हुने डरले उठ्ने कुरा गरिरहेका छैनन् । नगरमा आफ्नो पक्षमा चुनाव जित्ने नेता पनि नहुँदा कांग्रेस तिलोत्तमामा नेताको खडेरी देखिएको छ ।’

तिलोत्तमामा कांग्रेसबाट मेयरमा नगर सभापति हरिलाल पाण्डे, युवा नेता नारायण न्यौपाने, पुराना नेता रोमणीप्रसाद पाठक र उद्योगी गुणनिधि भण्डारीको चर्चा छ । 

रूपन्देहीको देवदह नगरपालिका एमाले सचिव तथा पूर्व मन्त्री छविलाल विश्वकर्माको गृहनगर हो । विश्वकर्माको घर देवदह–९ घोडाहामा पर्छ । सचिव विश्वकर्मा २०७४ सालको निर्वाचनमा पार्टीका उम्मेदवार टीकाराम चापागाईंलाई जिताउन जुटे । पार्टीबाट तत्कालीन एमाले नेता निलकण्ठ पौडेलको नाम सिफारिस भए पनि टिकट चापागाईंले पाए तर मेयर र केही वडाहरूमा कांग्रेसले जीत निकाल्यो ।

मेयरमा कांग्रेसका हिराबहादुर खत्रीले ११२ मत अन्तरले जिते । खत्रीले १० हजार १८६ मत ल्याउँदा एमालेका चापागाईंले १० हजार ७३ मत ल्याए । उपमेयरमा एमालेकी विद्यालक्ष्मी गुरूङले १० हजार २११ मतसहित १२ वडामध्ये ९ वडामा एमाले जीत निकाल्यो । देवदह रूपन्देहीको १ नम्बर निर्वाचन क्षेत्रमा पर्छ । पार्टीमा असन्तुष्ट समूहले भोट नदिँदा पराजित हुनुपरेको एमालेको ठहर थियो । 

कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य तथा पूर्व खानेपानी राज्यमन्त्री अब्दुल रज्जाकले यसै क्षेत्रबाट २०७० सालको निर्वाचन जितेका थिए । कांग्रेसले यसपटक पनि फेरि अहिलेका मेयर हिराबहादुर खत्रीलाई दोहोर्‍याउन चाहेको छ तर गठबन्धनबाट देवदहमा माओवादी केन्द्रले पनि दाबी गर्दै आएको छ । मिश्रित समुदायको बसोबास रहेको देवदहमा यसपटक कांग्रेस र एमाले दुवैले सहज जीत निकाल्ने आकलन गरेका छन् ।

एमाले देवदहका नेता तथा जिल्ला कमिटी सदस्य यम रानाले उम्मेदवार छनोटमा विवेक पुर्‍याए देवदहमा एमालेको जीत सहज भएको दाबी गरे । देवदहको मेयरमा अहिले एमालेबाट प्रकाश अर्याल, ध्रुव खरेल र उपमेयरमा विद्यालक्ष्मी गुरूङ प्रमुख दाबेदार छन् ।

कांग्रेसबाट मेयरमा खत्री र बाशुदेव रिमाल नेतृत्वको लागि लबिङमा छन् भने समाजवादीबाट निलकण्ठ पौडेल पनि छन् । 

लुम्बिनी प्रदेशको मुकाम समेत रहेको बुटवल उपमहानगरपालिकाको निर्णायक भोट मानिन्छ सुकुम्बासी बस्ती । झण्डै २० हजार भोट सुकुम्बासी बस्तीको छ । त्यो मतलाई जुन दलले आफ्नो पकडमा राख्न सक्छ, त्यहीँ दलले निर्वाचन जित्दै आएको विगतको मतपरिणामले देखाउँछ । प्रतिनिधिसभा तथा स्थानीय निर्वाचनमा बुटवल उपमहानगर एमालेको पकडमै रह्यो ।

बुटवल एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलको गृहनगर हो । गत निर्वाचनमा गठबन्धन गरेर पनि पराजित भएपछि कांग्रेसभित्र गुटको लडाइँ रह्यो । एमालेबाट मेयरमा शिवराज सुवेदी र उपमेयरमा गुमादेवी आचार्य विजयी भए भने १६ वडामा पनि एकल जीत निकाल्यो । आफूविरुद्ध गठबन्धन भएर पनि सहज जीत निकालेको एमालेलाई यसपटक विभाजनले असर गर्नसक्ने अनुमान गरिँदैछ छ तर बुटवलमा कांग्रेस र नेकपा एकीकृत समाजवादी दुवै नेतृत्व पाउनुपर्ने दाबी गरिरहेकाले गठबन्धनमा भागबण्डा मिलाउन पनि मुस्किल छ ।

बुटवलमा एमालेलाई हराउन सहज नभएको एमाले रूपन्देहीका सचिव यज्ञ गैरे दाबी गर्छन् । बुटवलका लागि एमाले केन्द्रीय नेतृत्वले उम्मेदवार चयन टुंग्याउने भएको छ । नगरबाट ८ जना सिफारिस भए पनि अन्तिममा अहिलेका मेयर सुवेदी, गोपाल राना र बाबुराम भट्टराईमध्ये १ जनाले टिकट पाउने निश्चितप्रायः छ । यसपटक जितेर एमालेले बुटवलमा ‘ह्याट्रिक’ गर्न खोजेको छ ।

२०५४ सालमा एमालेका भोजप्रसाद र २०७४ सालमा सुवेदी जितेपछि अहिले फेरि जीत निकालेर ‘ह्याट्रिक’ गर्ने तयारीमा रहेको एमाले नेता तथा जिफन्ट उपाध्यक्ष कमल गौतम दाबी गर्छन् । बुटवलमा ३ पटक लगायत निर्वाचन जितेर एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलले ‘ह्याट्रिक’ गरिसकेका छन् । बुटवल अन्य नगरको तुलनामा सहज देखिए पनि गठबन्धन पूर्ण कार्यान्वयन भए बुटवलमा एमालेका लागि पनि चुनौतीपूर्ण पनि बन्न सक्छ । 

‘बुटवलमा एमालेको राजनीति बिग्रेको छैन, विभाजनको असर कम छ । गठबन्धनको अन्तरविरोधले बुटवल एमालेले नै जित्ने हो,’ एमाले नेता गौतमले भने । 

एमाले सचिव टोपबहादुर रायमाझीको गृहनगर हो अर्घाखाँचीको सन्धीखर्क नगरपालिका–९ अर्घा । रायमाझी माओवादी छाडेर एमालेमा लागे पनि उनैले आफ्नै वडामा जिताएका वडाध्यक्ष तत्कालीन माओवादी केन्द्रका डीबी रायमाझी माओवादीमै छन् । 

अर्घाखाँचीको सन्धीखर्कमा गत निर्वाचनमा मेयर कांग्रेसबाट कमल भुसाल र उपमेयर माओवादीबाट ठाकुर विक निर्वाचित भएका थिए । अहिले एमालेविरुद्ध अर्घाखाँचीमा तीनै तहको निर्वाचनमा तालमेल गरेर जाने सहमति सत्तारुढ गठबन्धनले गरेको छ । अब सन्धीखर्कमा एमालेलाई चुनाव जित्न चुनौती रहेको बताइन्छ । टोपबहादुरलाई आफ्नो नगर र वडामा एमालेलाई चुनाव जिताउन चुनौतीपूर्ण रहेको जिल्लाका माओवादी नेताहरू बताउँछन् ।

मेयरमा कांग्रेसका ८ हजार २३०, एमालेका ७ हजार १२७, जनमोर्चाका ५७८ मत आएका थिए । नेता रायमाझी माओवादीमा रहँदा २०६४ र २०७० सालमा संविधान सभा चुनाव आफ्नै प्रभावले जितेका थिए । २०७४ सालको निर्वाचनमा एमालेसँगको तालमेलमा करीब १८ हजार मतान्तरमा उनी अर्घाखाँचीबाट सांसद निर्वाचित भएका थिए ।